Funt brytyjski GBP jest bohaterem kolejnej, trzeciej już części naszego cyklu: waluta miesiąca. Dokładnie opiszemy pieniądz, który zarabiają setki tysięcy Polaków na Wyspach i który ostatnio wznosi się i opada w takt sound tracku do filmu pt. Brexit.

Partnerem cyklu jest InternetowyKantor.pl.

Funt brytyjski

Trzecia część naszego cyklu, będzie poświęcona funtowi brytyjskiemu (funtowi szterlingowi).

Wcześniej dokładnie i ciekawie opisywaliśmy euro i dolara amerykańskiego.

Funt podobnie jak wymienione waluty, ma spore znaczenie dla krajowej gospodarki i budżetów gospodarstw domowych. Wynika to nie tylko z faktu, że Wielka Brytania nadal jest znaczącą gospodarką w skali światowej (piąte miejsce pod względem łącznej wartości nominalnego PKB).

Warto również pamiętać o tym, że na terenie Zjednoczonego Królestwa obecnie pracuje około 800 000 – 900 000 Polaków. Te osoby co roku przesyłają do naszego kraju równowartość około 1 mld euro.

Od kursu funta będą zależały ich dalsze decyzje dotyczące miejsca zamieszkania i kariery zawodowej.

W ostatnim czasie, dodatkowym powodem zainteresowania kursem GBP, były również wydarzenia związane z Brexitem. Możemy być pewni, że w następnych miesiącach notowania brytyjskiej waluty jeszcze nie raz staną się tematem doniesień z serwisów informacyjnych. W związku z powyższym, do lektury naszego opisu funta zachęcamy nie tylko osoby, które posiadają dochody lub zobowiązania wyrażone w tej walucie.

Symbol oraz podział funta GBP

Według powszechnie stosowanego standardu ISO 4217, brytyjska waluta jest oznaczana przy pomocy skrótu „GBP” (ang. Great Britain pound).

Podobnie jak dolar amerykański, euro lub frank, funt w relacji do złotego zawsze będzie walutą bazową. To znaczy, że wartość GBP wyraża się przy pomocy złotych.

Warto nadmienić, że czasem używany jest również trzyliterowy skrót „UKP” (ang. United Kingdom pound). W większości przypadków, można jednak spotkać pierwszy wariant – „GBP”). Co ciekawe, brytyjskie dependencje używają własnych skrótów określających funta – GGP (wyspa Guernsey), JEP (wyspa Jersey) and IMP (Wyspa Man).

Nazwa funta

Interesująca sytuacja dotyczy również oficjalnej nazwy funta.

Jest on nazywany „szterlingiem” głównie w oficjalnych dokumentach. Ta dodatkowa nazwa ma odróżnić brytyjską walutę od innych jednostek monetarnych nazywanych funtem (walut Egiptu, Syrii, Libanu, Południowego Sudanu oraz Sudanu).

Nazwa „szterling” jest dość tajemnicza, a jej pochodzenie do dziś budzi kontrowersje. Istnieją teorie łączące szterlinga np. z działalnością niemieckich i holenderskich kupców, którzy niegdyś w Anglii byli zwani „Easterlingami”/”Osterlingami”.

Etymologia nazwy „funt” jest bardziej oczywista. Jej powstanie wiąże się z rzymską jednostką wagi, określaną jako „libra” lub „libra pondo”.

Ze względu na stosowanie przez Brytyjczyków rzymskich jednostek wagi, obecnie mamy do czynienia z sytuacją, w której słowo „pound” (funt) określa zarówno funta szterlinga (walutę), jak i ciężar o wadze 453,6 grama. O związku funta z rzymską jednostką wagi świadczy symbol graficzny tej waluty (£), który wywodzi się jeszcze od skróconego zapisu libry.

Ciekawy historyczny rodowód ma też potoczna nazwa pary walutowej USD/GBP – cable. Kurs funta względem dolara jest tak określany, ponieważ w drugiej połowie XIX wieku notowania z giełd w Londynie i Nowym Jorku były przesyłane przez kabel telegraficzny położony na dnie Atlantyku.

Podział funta szterlinga

Zgodnie z obecnym systemem dziesiętnym (wprowadzonym w 1971 roku), jeden funt dzieli się na 100 pensów (skrót p. – ang. pence).

Wcześniej na jednego funta składało się 240 pensów i 20 szylingów. Obecnie emitowane są następujące monety o niskim nominalne (zdawkowe):

• 1 pens
• 2 pensy
• 5 pensów
• 10 pensów
• 20 pensów
• 50 pensów
• 1 funt
• 2 funty

Wszystkie obecne monety, posiadają na awersie profil królowej Elżbiety II. Wizerunek starzejącej się monarchini jest aktualizowany w kolejnych emisjach monet.

Na rewersie obecnie wybijanych monet, zwykle znajdziemy część lub całość brytyjskiego godła.

Banknoty GBP

Wyższe nominały obecnie są emitowane przy pomocy banknotów.

Warto zwrócić uwagę, że poza banknotami emitowanymi przez Bank Anglii, w użyciu pozostają regionalne banknoty o innym wyglądzie (patrz pierwsze poniższe zdjęcie).

Ich emisją zajmuje się siedem lokalnych banków komercyjnych ze Szkocji oraz Irlandii Północnej. Takie regionalne banknoty „funtowe” na ogół są akceptowane w całej Wielkiej Brytanii, ale używanie ich do płatności za granicą, może skutkować problemami.

Sytuacja przedstawia się podobnie w przypadku regionalnych funtów z Wyspy Man, Wyspy Jersey, Wyspy Guernsey, Wyspy Świętej Heleny, Falklandów oraz Gibraltaru, emitowanych przez lokalne władze.

Warto zdawać sobie sprawę, że wierzyciele na terenie pozostałych części Wielkiej Brytanii mogą odmówić przyjęcia zapłaty w regionalnych banknotach (choć na ogół tego nie robią).

Jeżeli chodzi o „ogólnokrajowe” banknoty emitowane przez Bank Anglii, to ich obecne nominały są następujące:

• 5 funtów
• 10 funtów
• 20 funtów
• 50 funtów

Podobnie jak w przypadku monet, wszystkie awersy zdobi wizerunek Królowej Elżbiety II (patrz drugie poniższe zdjęcie).

Na rewersie banknotów emitowanych przez Bank Anglii znajdziemy portrety: męża stanu Winstona Churchilla (5 funtów), biologa Karola Darwina (10 funtów), ekonomisty Adama Smitha (20 funtów) oraz wynalazców silnika parowego – Boultona i Watta (50 funtów).

Warto wspomnieć, że Bank Anglii wprowadza polimer jako materiał do produkcji banknotów.

Od 2016 r. w obiegu znajdują się polimerowe banknoty o nominale 5 funtów. Emisja kolejnych banknotów z polimeru, jest planowana na 2017 r. (10 funtów) i 2020 r. (20 funtów).

Historia waluty Funt brytyjski

Historia funta szterlinga to materiał na niejedną obszerną książkę. Trudno się temu dziwić, gdyż brytyjska waluta jest najstarszą jednostką monetarną pozostającą obecnie w użyciu.

Jej początków trzeba szukać pod koniec ósmego wieku naszej ery. Wtedy król anglosaski Offa wzorując się na Karolu Wielkim, wprowadził pensa jako główną jednostkę monetarną z wagą 1/240 funta (1/240 starożytnej libry).

Pierwsze pensy były wykonane ze srebra. Ta więź brytyjskiej waluty i srebrnego kruszcu, przetrwała przez następne kilka wieków. Monety o nominale 1 funta szterlinga (240 pensów), po raz pierwszy pojawiły się w 1489 roku. Dwa lata wcześniej, do obiegu wprowadzono szylingi o wartości 1/20 funta szterlinga.

Pierwsze funty (w przeciwieństwie do pensów), zostały wykonane ze złota. To dość zaskakujące, ponieważ w XII wieku funt szterling został ustanowiony jako królewska jednostka rozliczeniowa powiązana ze srebrem (1 ówczesny funt srebra = 373 gramy). Srebrna moneta o masie prawie 0,4 kg byłaby mocno nieporęczna, więc wykorzystano złoty kruszec.

Bank Anglii

Utworzenie Banku Anglii (1694 r.), czyli drugiego banku centralnego na świecie, było kolejną ważną datą dla historii funta.

Wkrótce potem w obiegu pojawiły się pierwsze banknoty, które ze względu na prymitywną technologię wytwarzania stanowiły łatwy łup dla fałszerzy. Dlatego kruszcowe monety nadal były uważane za bezpieczniejsze.

System wymienności funta na srebro, formalnie utrzymał się aż do wojen napoleońskich. Przez długi czas pokrycie monety srebrem było czysto iluzoryczne, gdyż po wprowadzeniu nowych złotych funtów – tzw. gwinei (1663 r.), złoto stało się faktyczną podporą angielskiego systemu monetarnego. W 1816 roku funt szterling został oficjalnie powiązany ze złotem. Utrzymano jednak emisję srebrnych monet, których wartość nie odpowiadała już wartości kruszcu użytego w mennicy.

Najważniejsza waluta świata

Wraz ze wzrostem znaczenia Wielkiej Brytanii jako mocarstwa kolonialnego, zwiększało się zapotrzebowanie na drukowane banknoty, które były praktyczniejsze w użyciu niż kruszcowe monety.

W całej epoce wiktoriańskiej, funt pełnił rolę najważniejszej waluty świata. Na przełomie XIX i XX wieku, coraz większe znaczenie zaczęła jednak zyskiwać waluta emitowana przez rodzącą się potęgę – Stany Zjednoczone.

Zmiana warty na rynku walutowym nastąpiła po wybuchu I wojny światowej. Już w 1914 roku, szybko zadłużające się Zjednoczone Królestwo, zawiesiło wymienialność funta na złoto. Mimo trudności gospodarczych Wielkiej Brytanii, „złoty standard” został ponownie wprowadzony w 1925 r. Już sześć lat później, zerwała się więź łącząca funta z kruszcem (tym razem definitywnie).

W 1940 roku rząd Wielkiej Brytanii ustalił sztywny kurs funta w relacji do dolara amerykańskiego. Zaraz po II wojnie światowej, więź łącząca brytyjską i amerykańską walutę została wzmocniona poprzez przystąpienie Zjednoczonego Królestwa do systemu z Bretton Woods.

W 1967 roku kryzys gospodarczy zmusił rząd Haralda Wilsona do dewaluacji krajowej waluty o 14%. Kolejne trudności gospodarcze miały miejsce już po rozpadzie systemu z Bretton Woods i pierwszym naftowym szoku. Wielka Brytania musiała wnioskować o awaryjną pożyczkę z MFW (1976 r.), a wartość funta spadła do rekordowo niskiego poziomu.

Po kolejnym bardzo szybkim spadku wartości szterlinga (1985 r.), rząd Margaret Thatcher postanowił powiązać kurs krajowej waluty z niemiecką marką.

Atak spekulantów na funta

Pod koniec 1990 roku funt został włączony do systemu kursowego ERM. Niemal dwa lata później, brytyjska waluta musiała opuścić system ERM po wydarzeniach z Czarnej Środy (16 września 1992 r.). Atak spekulacyjny przeprowadzony m.in. przez George Sorosa, skutkował gwałtownym spadkiem notowań funta.

Wydarzenia z 16 września 1992 r. trwale ukształtowały stosunek Brytyjczyków do wspólnej europejskiej waluty. Warto wspomnieć, że Wielka Brytania w traktacie z Maastricht wynegocjowała sobie prawo do niewprowadzania euro (podobnie jak Dania).

Kolejne znaczące spadki wartości funta, miały miejsce na początku minionej dekady. Brytyjska waluta ucierpiała na wskutek pęknięcia bańki internetowej (dot – com boom). Gdy funt zaczął wracać do wcześniejszej wartości względem USD, eskalacja kryzysu finansowego znów spowodowała deprecjację brytyjskiej waluty. W latach 2009 – 2015 wartość funta utrzymywała się na poziomie około 1,5 – 1,6 dolara amerykańskiego. Referendum dotyczące Brexitu oraz jego niespodziewany wynik to kolejne czynniki, które osłabiły funta (nawet do poziomu 1,25 dolara). Wątpliwości dotyczące zasad współpracy Wielkiej Brytanii po opuszczeniu UE, na pewno nie będą sprzyjać stabilności notowań GBP.

Emitent, wartość emisji i zasięg obowiązywania funta

Mimo specyficznego systemu emisji funtów, to Bank Anglii pozostaje zdecydowanie najważniejszym emitentem.

Ta instytucja podobnie jak inne banki centralne (FED, NBP, EBC), kontroluje podaż pieniądza m.in. poprzez operacje otwartego rynku, stopę rezerwy obowiązkowej oraz stopy procentowe.

Bank Anglii czuwa również nad stabilnością systemu finansowego. Warto wspomnieć, że opisywany bank dopiero od 1946 roku jest własnością państwową. Na jego czele stoi prezes i rada gubernatorów podejmująca najważniejsze decyzje (np. w sprawie poziomu stóp procentowych).

Emisja pieniądza jest kolejnym z kluczowych zadań Banku Anglii. Dane tej instytucji wskazują, że w październiku 2016 roku, agregat pieniężny M3 dla funta szterlinga wynosił około 2,64 biliona GBP. Na tę wartość składała się gotówka w obiegu i suma depozytów oraz instrumentów rynku pieniężnego. Porównywalna wartość agregatu M3 dla złotego, w październiku 2016 roku wynosiła 1,22 bln zł (ok. 0,25 bln funtów).

Tak duża dysproporcja nie powinna dziwić zważywszy na rolę Londynu jako centrum finansowego i wielkość produktu krajowego brutto Wielkiej Brytanii (sześć razy większą od nominalnego wyniku z Polski).

Interesującą kwestią jest zasięg obowiązywania funta szterlinga. Ta popularna waluta znajduje zastosowanie nie tylko na terenie Wielkiej Brytanii oraz jej dependencji (Wyspa Man, Wyspa Guernsey, Wyspa Jersey). Funtami oficjalnie można płacić również na obszarze Falklandów, wysp Tristan da Cunha, Georgii Południowej i Sandwich Południowego, Gibraltaru, Wyspy Świętej Heleny, Wyspy Wniebowstąpienia, Brytyjskiego Terytorium Oceanu Indyjskiego oraz Brytyjskiego Terytorium Antarktycznego. Oprócz tych obszarów będących pozostałością dawnego imperium kolonialnego, funta brytyjskiego stosuje również Zimbabwe. W przypadku tego kraju, mamy jednak do czynienia z jednostronnym przyjęciem waluty (bez zgody Wielkiej Brytanii).

Polityka monetarna emitenta

Brytyjski bank centralny ze względu na powiązania gospodarcze ze Strefą Euro musi brać pod uwagę politykę monetarną, którą prowadzi EBC.

Do innych krajów Unii Europejskiej w 2015 roku trafiło aż 44% wartości brytyjskiego eksportu. Towary i usługi z państw członkowskich UE jednocześnie stanowiły 53% importu do Wielkiej Brytanii. Handlowy udział USA w brytyjskim handlu jest znacznie mniejszy (odpowiednio 6,7% importu oraz 11,0% eksportu w 2015 r.).

Jeżeli chodzi o poziom stóp procentowych, to Bank Anglii (Bank of England – BoE) podobnie jak EBC obecnie prowadzi politykę taniego pieniądza. Główna stopa procentowa BoE już od stycznia 2009 roku utrzymuje się na poziomie niższym od 2,00%. Kolejne cięcia miały miejsce w lutym 2009 roku (spadek do 1,00%) i marcu 2009 roku (spadek do 0,50%). Niedawno (tzn. 4 sierpnia 2016 roku), Bank Anglii obniżył swoją główną stopę procentową do poziomu najniższego w całej historii notowań (0,25%). Trudno powiedzieć, czy takie rozwiązanie przyniesie wymierne skutki, bo Wielka Brytania podobnie jak niektóre kraje Strefy Euro znalazła się w tzw. pułapce płynności. Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy gospodarka przestaje reagować na kolejne obniżki stóp procentowych, bo wszyscy w dłuższej perspektywie oczekują ich wzrostu. Warto pamiętać, że sytuację Wielkiej Brytanii dodatkowo komplikuje niepewność związana z warunkami Brexitu.

Specyfika i znaczenie GBP na rynku FOREX

Funta z pewnością nie można już nazwać najważniejszą walutą na świecie.

Tym niemniej, szterling wciąż należy do koszyka czterech najważniejszych walut (obok dolara amerykańskiego, euro i jena).

Najnowsze dane Banku Rozrachunków Międzynarodowych z 2016 roku wskazują, że funta dotyczy około 13% wartości wszystkich transakcji na rynku FOREX. Analogiczny wynik dla USD, EUR i JPY wynosi odpowiednio 88%, 31% oraz 22% (patrz poniższa tabela). Funt na razie nie jest zagrożony opuszczeniem elitarnego grona czterech najpopularniejszych walut, bo rynkowy udział najważniejszego konkurenta (dolara australijskiego) oscyluje na poziomie 7%.

Notowania funta oraz jego zmienność

Zmienność notowań funta jest ważna między innymi dla osób, które wysyłają i otrzymują transfery pieniężne z Wielkiej Brytanii.

Zatem warto sprawdzić, jak w ostatnim czasie szterling wahał się w stosunku do złotego. Informacje na temat wskaźnika zmienności z miesiąca, kwartału, roku i trzyletniego okresu (naliczanego wstecz od grudnia 2016 roku), niestety nie są optymistyczne dla osób zainteresowanych stabilnym funtem.

Brytyjska waluta przez ostatni rok była o wiele bardziej niestabilna w stosunku do złotego niż USD, EUR, CHF i JPY. W porównaniu do funta, euro cechowało się nawet dwukrotnie mniejszą wartością wskaźnika zmienności. Taka sytuacja wynika z czynników politycznych (m.in. referendum dotyczącego Brexitu), które skutecznie rozchwiały parę walutową GBP/PLN.

Ciekawostki dotyczące waluty brytyjskiej

Na koniec warto zaprezentować kilka ciekawostek, które dotyczą najstarszej używanej dotąd waluty świata (patrz poniżej):

• W trakcie II wojny światowej, nazistowskie Niemcy masowo podrabiały brytyjską walutę, aby osłabić jej wartość. Szacuje się, że bezpośrednio po zakończeniu działań wojennych, aż 12% papierowych szterlingów znajdujących się w obiegu, było niemieckimi „fałszywkami”.
• Brytyjska Mennica Królewska (ang. Royal Mint) to najstarsza taka europejska instytucja, która liczy już sobie 1100 lat. Z usług tej mennicy, korzystają również inne kraje. Brytyjska Mennica Królewska wyprodukowała między innymi część polskich monet jednogroszowych. Różnią się one nieco innym rewersem (np. mniejszym wizerunkiem orła) i osiągają ceny znacznie wyższe od wartości nominalnej (np. 1 zł za monetę 1 gr w stanie menniczym).
• Co roku począwszy od XII wieku, specjalne grono ekspertów ocenia jakość monet wybijanych przez Brytyjską Mennicę Królewską. Ten tradycyjny rytuał określa się jako „Trial of Pyx”. Obecnie ma on tylko formalny charakter, bo jakościowe standardy produkcji monet są bardzo wysokie.
• Bank Anglii posiada bardzo dobre zabezpieczenia i odpowiednią infrastrukturę do składowania dużych ilości sztabek złota. Dlatego Narodowy Bank Polski przechowuje w Anglii większość posiadanego złota (95% z około 103 ton).

InternetowyKantor.pl załóż darmowe konto już dziś! – możesz wymienić nawet 1500 Funtów GBP bez spreadu;)