Dotychczas w naszym cyklu „Wszystko, co chciałbyś wiedzieć o walutach” opisaliśmy kolejno euro, dolara amerykańskiego, franka szwajcarskiego i funta szterlinga. Tym razem przyszła kolej na Jen japoński – walutę, która jest dość egzotyczna dla Polaków, ale zajmuje trzecie miejsce pod względem popularności na międzynarodowym rynku walutowym (FOREX-ie).

Partnerem cyklu jest InternetowyKantor.pl.

Jen japoński

Narodowa waluta Japonii, czyli jen japoński (JPY), oprócz dużego znaczenia międzynarodowego, posiada również ciekawą historię oraz własną specyfikę. W związku z tym, warto dowiedzieć się czegoś więcej na temat JPY. Przy okazji można zaczerpnąć ciekawych informacji o gospodarce Japonii. Kraj Kwitnącej Wiśni nadal jest międzynarodową potęgą, a po niedawnych zmianach stał się również największym zagranicznym wierzycielem Stanów Zjednoczonych. Warto również zdawać sobie sprawę, że z roku na rok przybywa polskich firm, które znajdują japońskich kontrahentów.

 

 

Symbol oraz podział Jena

Zgodnie z powszechnie uznanym standardem ISO 4217, japońską narodową walutę oznacza się jako JPY (ang. japanese yen). W międzynarodowym użyciu pozostaje również symbol „¥” przypominający łacińską literę „Y” z dwoma poziomymi kreskami. Japończycy oznaczają swoją walutę symbolem „円”, ale z dość oczywistych względów (bariera językowa), taki zapis nie jest popularny poza Japonią;)

Jen jako waluta międzynarodowa o dużym znaczeniu, w parze ze złotym zawsze jest bazowy. To oznacza, że wartość jenów jest wyrażana w złotych, a PLN pełni rolę waluty kwotowanej.

Warto zwrócić uwagę na pewną osobliwość. Wartość 1 złotego zwykle jest porównywana ze 100 jenami (np. 100 JPY = 3,5783 PLN). Podobne rozwiązanie stosuje się też w innych parach walutowych. Jest ono wymuszone przez niewielką wartość pojedynczego jena (około 4 grosze).

W nawiązaniu do polskich groszy, warto wspomnieć, że jen nie posiada podobnej podjednostki. Najmniejszą japońską monetą jest po prostu 1 jen. Brak monet o mniejszym nominale, wynika z niewielkiej wartości pojedynczego jena.

Tym niemniej, w celach rozrachunkowych, Japończycy wyróżniają setną i tysięczną część jena (zwaną odpowiednio: „sen” oraz „rin”). Wcześniej takie nazwy nosiły drobne waluty funkcjonujące w obiegu razem z jenem. Wycofano je w 1954 roku.

Na uwagę zasługuje ciekawa geneza nazwy „jen”. Etymologia tego słowa jest związana z pojawieniem się na Dalekim Wschodzie okrągłych europejskich monet ze srebra. Takie pieniądze wzbudziły zainteresowanie Chińczyków, którzy wcześniej do wymiany używali srebra w postaci sztabek i grudek. Nazwa „jen” (dosłownie: „okrągły”) dotycząca kształtu monet, pojawiła się w Japonii razem ze srebrnymi hiszpańskimi dolarami. Podobna sytuacja dotyczyła Korei Południowej. Dlatego nazwy narodowych monet we wszystkich czterech dalekowschodnich krajach (Chiny – juan, Japonia – jen, Korea Południowa – won, Korea Północna – won), mają dokładnie takie same pochodzenie związane z okrągłym kształtem pieniądza.

Jen – monety

Po wykluczeniu z obiegu mniejszych jednostek monetarnych (31 grudnia 1953 r.), japońskie monety są emitowane tylko w jenach. Obecnie w użyciu znajdują się następujące monety:

• 1 jen
• 5 jenów
• 10 jenów
• 50 jenów
• 100 jenów
• 500 jenów

Wszystkie japońskie monety są okrągłe, a dwie z nich (5 jenów i 50 jenów), posiadają otwór w środku.

Poszczególne monety można łatwo od siebie odróżnić także ze względu na duże zróżnicowanie masy i rozmiaru. Jest to ważna kwestia w kontekście coraz większego udziału japońskich seniorów w społeczeństwie.

Kolejnym ciekawym aspektem japońskich monet, jest ich wysoki nominał, wynikający z niewielkiej wartości pojedynczego jena. Moneta o wartości 500 jednostek jest niecodziennym zjawiskiem. Trudno sobie wyobrazić podobny metalowy pieniądz z nominałem 500 złotych lub 500 euro.

Jen – banknoty

Japońskie banknoty również są dość charakterystyczne. Uwagę zwraca przede wszystkim ich niewielka liczba. Obecnie Bank Japonii emituje tylko następujące pieniądze w formie papierowej:

• 1000 jenów – niebieski banknot z podobizną naukowca Hideyo Noguchi na awersie
• 5000 jenów – fioletowy banknot z podobizną pisarki Ichiyō Higuchi na awersie
• 10 000 jenów – brązowy banknot z podobizną pisarza Fukuzawa Yukichi na awersie

Na tle swoich odpowiedników z innych rozwiniętych państw, japońskie banknoty wyróżniają się dość skromnym wyglądem i stonowaną kolorystyką (zobacz banknoty 1000 jenów i 10 000 jenów na poniższym zdjęciu).

Pod względem zabezpieczeń, japońskie banknoty oczywiście prezentują wysoki poziom. Ze względu na coraz większą popularność rozliczeń bezgotówkowych w Japonii, monety i banknoty stopniowo tracą na znaczeniu (ostatnio Japonia, jako pierwszy kraj na świecie uznała kryptowalutę Bitcoina jako środek płatniczy).

Historia Jena japońskiego

W przeciwieństwie do takich walut jak np. poprzednio opisywany funt szterling, japoński jen ma stosunkowo krótką historię.

Jego pojawienie się było związane z procesem kompleksowej modernizacji kraju. Warto pamiętać, że przed rewolucją Meji, rozpoczętą w 1868 roku Japonia była krajem skrajnie odizolowanym i skrępowanym przez skostniałą strukturę feudalną. W tym egzotycznym świecie szogunów, samurajów i chłopów pozbawionych jakichkolwiek praw, panował prawdziwy monetarny chaos.

Do 1871 roku obowiązywał złożony system monetarny, który 170 lat wcześniej wprowadził słynny szogun Tokugawa Ieyasu.  Z czasem monety emitowane przez poszczególne księstwa straciły swoją pierwotną wartość, a mnogość używanych pieniędzy powodowała trudności w handlu. Dlatego wprowadzenie jednej ogólnojapońskiej waluty (1871 r.), wzorowanej na hiszpańskim dolarze, miało być motorem pozytywnych zmian. Wraz z jenem wprowadzono do obiegu również dwie mniejsze jednostki monetarne – sen oraz rin. Początkową wartość jednego jena ustalono jako 24,26 grama czystego srebra.

Standard złoty jena

Kolejną ważną datą w historii jena, było przejście na złoty standard (1897 r.) i zamrożenie wartości krajowej waluty na poziomie 0,5 dolara amerykańskiego.

W 1931 roku ogólnoświatowy kryzys zmusił japoński rząd do porzucenia systemu zapewniającego pokrycie waluty w złocie. Przez kolejne lata, wartość jena utrzymywała się na dość stabilnym poziomie (około 0,30 USD).

Rozpoczęcie II wojny światowej na Pacyfiku spowodowało jednak stopniowy spadek wartości japońskiej waluty. Po wojennej porażce Japonii, okupacyjny rząd na nowo ustalił wartość jena (jako 1/360 dolara USA) i włączył tę walutę do systemu z Bretton Woods. Szybko okazało się, że jen jest niedowartościowany w stosunku do innych walut. Ta okoliczność pomagała Japonii w podnoszeniu się z wojennych gruzów i przyspieszeniu eksportowej ofensywy tego kraju.

Po rozpadzie systemu z Bretton Woods próbowano nadal stabilizować parę walutową USD/JPY, ale te wysiłki okazały się bezskuteczne.

Płynny JPY

Od 1973 roku kurs jena jest już zupełnie płynny.

W kolejnych latach, można było zauważyć stopniową aprecjację jena względem amerykańskiej waluty. Po uwolnieniu kursu, za 1 USD trzeba było zapłacić 273 jeny. W 1978 roku analogiczna relacja wynosiła 177 jenów za 1 dolara amerykańskiego. Siedem lat później, rządy pięciu najbardziej uprzemysłowionych krajów świata na konferencji w Nowym Yorku zadecydowały, że dolar jest przewartościowany. Wysiłki w celu osłabienia USD, skutkowały dalszą aprecjacją jena (z 239 JPY za 1 USD w 1985 r. do 128 JPY za 1 USD trzy lata później). W połowie lat 90 – tych, jen osiągnął kolejny rekord kursowy umacniając się do wartości 1/80 dolara USA (patrz poniższy wykres).

Stracone dekady

Trudności gospodarcze Japonii, poprzedzone pęknięciem potężnej bańki spekulacyjnej, później skutkowały spadkiem notowań jena. Na początku mówiono o pierwszej „straconej dekadzie”, czyli latach 90 – tych w Japonii.

Dalsza stagnacja gospodarcza połączona z ujemną dynamiką cen (lata 2001 – 2010) spowodowała, że coraz częściej mówi się o straconych 20 latach japońskiej gospodarki. W tym okresie, bardzo niski poziom krajowych stóp procentowych spowodował odpływ kapitału spekulacyjnego i spadek wartości jena.

Na wycenę JPY wpływała także ekspansywna polityka fiskalna państwa skutkująca wzrostem jego zadłużenia do gigantycznych poziomów (ponad 200% PKB).

W 2007 r. oceniano, że jen jest o 15% niedowartościowany w stosunku do amerykańskiego dolara. Sytuacja zmieniła się po eskalacji światowego kryzysu gospodarczego. Jen zyskał na wartości jako bezpieczna waluta i lokata kapitału. Podobny proces dotyczył również franka szwajcarskiego, czyli innej waluty postrzeganej jako tzw. bezpieczna przystań (ang. safe haven). Wraz z poprawą sytuacji gospodarczej w USA, wartość jena względem dolara nieco spadła. Pewne znaczenie miała również ekspansywna polityka gospodarcza, forsowana przez premiera Shinzo Abe (tzw. abenomika).

Sprawdź aktualny kurs jena w kantorach online

Emitent, wartość emisji i zasięg obowiązywania JPY

Monopol na emisję krajowej waluty, posiada Bank Japonii (ang. Bank of Japan – BOJ), działający od 1882 roku. Ta instytucja powstała w trakcie intensywnej modernizacji kraju (epoka Meji). Po II wojnie światowej, działalność BOJ została przejściowo zawieszona przez okupacyjny rząd. Od 1949 roku wspomniana instytucja wznowiła swoją pracę polegającą m.in. na emisji pieniądza, prowadzeniu polityki monetarnej, kontrolowaniu wartości waluty i nadzorowaniu systemu finansowego.

Warto dodać, że japoński bank centralny wyróżnia się stosunkowo dużą zależnością od działań rządu i stara się aktywnie realizować założenia gospodarcze kolejnych gabinetów. Zależność jest obustronna, gdyż prezes Banku Japonii może też w pewnym zakresie kształtować politykę gospodarczą rządu. Prezes razem z członkami rady banku, podejmuje strategiczne decyzje (np. dotyczące poziomu stóp procentowych).

Baza monetarna dla jena

Na stronie Banku Japonii, możemy znaleźć ciekawe informacje, które dotyczą wartości bazy monetarnej. Zgodnie z danymi BOJ, w październiku 2016 roku wartość bazy monetarnej M3 dla jena wynosiła 1,27 biliarda jenów. Ta kwota uwzględnia między innymi wartość pieniędzy w obiegu oraz depozytów denominowanych w jenie. Porównywalny agregat M3 dla polskiej waluty obecnie wynosi około 1,22 biliona zł (34 bln jenów).

Tak ogromna różnica w podaży pieniądza wynika m.in. z tego, że Japonia jest trzecią najważniejszą gospodarką świata, a jej nominalny PKB dziewięciokrotnie przewyższa produkt krajowy brutto Polski. Spore znaczenie ma też popularność jena jako niskooprocentowanej waluty pożyczkowej.

Jeżeli o chodzi zasięg stosowania jena jako krajowego środka płatniczego, to sytuacja nie wymaga szczegółowego omówienia. Jen jest krajową walutą tylko dla Japonii. Afrykańskie Zimbabwe uznało JPY za jeden z dopuszczalnych środków płatniczych, ale taka decyzja oczywiście nie wiąże się z jakimkolwiek wpływem na emisję japońskiej waluty.

Polityka monetarna emitenta

Polityka monetarna Banku Japonii, z pewnością jest przewidywalna.

Wspomniana instytucja już od bardzo długiego czasu prowadzi politykę taniego pieniądza i próbuje w ten sposób aktywizować lokalną gospodarkę oraz zwalczać deflację. Warto zdawać sobie sprawę, że główna stopa procentowa BOJ już od 1993 roku pozostaje na poziomie mniejszym niż 2,00%. Co więcej, wspomniana stopa przez ponad 20 lat jest mniejsza od 1,00%. W styczniu 2016 roku, Bank Japonii zdecydował się na radykalny krok. Mowa o obniżeniu głównej stopy procentowej z 0,00% do (-0,10%). Taka decyzja była mocno kontrowersyjna, bo długotrwałe utrzymywanie kosztu pieniądza na zerowym poziomie, nie przyniosło oczekiwanych efektów (podobnie jak plan premiera Shinzo Abe zakładający intensywną stymulację fiskalną). Wątpliwe są też efekty programu luzowania ilościowego, który polega na skupie rządowych obligacji.

Japonia niestety jest krajem, który jako pierwszy wpadł w tzw. pułapkę płynności. Wspomniany problem polega na tym, że przy niskim poziomie stóp procentowych, ich dalsze obniżki przestają przynosić pożądany efekt. Wydaje się jednak, że przyczyny problemów japońskiej gospodarki, tkwią również poza sferą monetarną. Obywatele Kraju Wschodzącego Słońca starzeją się w zastraszającym tempie, co negatywnie wpływa na jakość siły roboczej i pobyt wewnętrzny. Kolejną kwestią jest coraz większa konkurencja, którą na Japonię wywierają inne dalekowschodnie gospodarki (m.in. Chiny oraz Korea Południowa).

Specyfika i znaczenie waluty na rynku FOREX

Pomimo kłopotów gospodarczych Japonii, tamtejsza waluta nadal utrzymuje się w czołówce rynku FOREX (patrz poniższa tabela).

Najnowsze dane Banku Rozrachunków Międzynarodowych z 2016 r. wskazują, że zakupu lub sprzedaży jena dotyczyło 22% forexowych transakcji. Analogiczne wyniki dla dolara amerykańskiego oraz euro, w 2016 roku wyniosły odpowiednio 88% i 31%. Pozycja jena jako „światowej waluty numer 3” na razie wydaje się niezagrożona, gdyż rynkowy udział funta zajmującego czwartą pozycję wynosi 13% (2016 r.). Warto zwrócić uwagę, że jen zyskał na popularności w stosunku do 2007 r. (ówczesny udział na FOREX-ie to 17%). W trakcie ostatnich 10 lat, handel japońską walutą jest bardziej ożywiony ze względu na jej postrzeganie jako bezpieczną przystań. Można oczekiwać, że niedawna obniżka stóp procentowych BOJ, dodatkowo zwiększy zainteresowanie jenem jako walutą pożyczkową (wykorzystywaną np. jako źródło kapitału do spekulacji).

Notowania jena oraz jego zmienność

Pozycja jena jako światowej „bezpiecznej przystani” nie oznacza, że japońska waluta jest najbardziej stabilna w stosunku do złotego.

Potwierdzają to dane portalu RatesFx.com z końca 2016 roku (patrz poniższa tabela). Wspomniany portal oblicza m.in. wskaźnik zmienności kursu głównych walut w stosunku do złotego. Prezentowane wyniki dotyczą okresu miesięcznego, kwartalnego, rocznego i trzyletniego (naliczanego wstecz od grudnia 2016 r.). Dane RatesFx.com wskazują, że w perspektywie ostatniego roku jen bardziej wahał się wobec złotówki niż pozostałe główne waluty (tzn. dolar amerykański, euro, funt szterling oraz frank szwajcarski). Zmienność jena z ostatnich trzech lat, była wyższa od wyników dotyczących EUR, USD i GBP. W przypadku okresu kwartalnego i miesięcznego, jen był znacznie bardziej stabilny wobec polskiej waluty.

Takie zróżnicowanie wyników dla jena i złotego można wytłumaczyć silnym umocnieniem się japońskiej waluty, które miało miejsce od początku 2015 r. do połowy 2016 r. W ten sposób inwestorzy zareagowali na ogólny wzrost ryzyka politycznego i ekonomicznego dotyczący Europy oraz Polski.

Ciekawostki dotyczące waluty

W ramach podsumowania, warto przedstawić kilka ciekawostek o walucie z Kraju Kwitnącej Wiśni (patrz poniżej):

• Dziurka w dwóch monetach (5 jenów i 50 jenów) posiada różne funkcje. Po pierwsze, takie rozwiązanie utrudnia zadanie fałszerzom. Po drugie, otwór pozwala na zaoszczędzenie metalu potrzebnego do wybicia monety. Po trzecie, dziurka pozwala osobom niewidomym i słabowidzącym na łatwiejsze rozróżnienie monet.
• Najmniejsza moneta japońska (1 jen) jest wykonana z aluminium, co pozwala jej na pływanie po powierzchni wody. Masa tej monety wynosi zaledwie 1 gram, a łączny koszt jej wybicia oscyluje na poziomie 2 jenów.
• Za kruszec potrzebny do wytworzenia pierwszego jena (24,26 grama czystego srebra), teraz trzeba by zapłacić około 1200 współczesnych jenów.
• Przed wprowadzeniem jena, popularną jednostką rozliczeniową w Japonii był jeden koku. Ta miara określała minimalną ilość ryżu potrzebnego do wyżywienia jednej dorosłej osoby przez rok (1 koku ≈ 150 kg ryżu).

Sprawdź aktualny kurs jena w kantorach online

InternetowyKantor.pl załóż darmowe konto już dziś!