Nad którymi e-kantorami czuwa KNF
Nieliczne polskie e-kantory i platformy wymiany walut, mogą pochwalić się licencją oraz nadzorem KNF-u. Komisja Nadzoru Finansowego czuwa między innymi nad działalnością serwisów InternetowyKantor.pl oraz Walutomat.pl. Warto wyjaśnić, jakie zalety dla klientów e-kantoru ma nadzór ze strony KNF-u. Na uwagę zasługują również ogólne kwestie związane z prawnymi uwarunkowaniami działalności kantorów internetowych oraz platform wymiany walut. Instytucje państwowe zbytnio nie kwapią się aby objąć takie serwisy swoim nadzorem. Portale zamierzające uwiarygodnić się przed klientami poprzez nadzór KNF-u, muszą wybrać pewne sprytne rozwiązanie.
Kontrola nad każdym e-kantorem wymaga zmiany prawa
Kwestia specjalnego nadzoru nad kantorami internetowymi w Polsce była poruszana już pod koniec minionej dekady. Właśnie wtedy działalność rozpoczęły pionierskie serwisy prowadzące wymianę walut online (np. Walutomat.pl).
Dość zaskakujący jest fakt, że przez dziewięć kolejnych lat nie udało się wypracować rozwiązań dotyczących nadzoru finansowego nad serwisami wymieniającymi waluty w trybie online.
Z roku na rok, takie portale mają coraz więcej klientów, a wartość ich obrotu systematycznie rośnie. Można szacować, że polskie kantory internetowe i platformy wymiany walut online, rocznie obracają kwotami wynoszącymi 50 miliardów złotych. Jest to bardzo pokaźna suma stanowiąca około 3% polskiego PKB. Wraz ze wzrostem znaczenia wymiany walut online w skali całej gospodarki, regulacja rynku staje się coraz bardziej prawdopodobna.
ZWRÓĆ UWAGĘ: Wartość polskiego rynku wymiany walut online wynosi już około 50 mld zł w skali roku. To kwota stanowiąca około 3% całego produktu krajowego brutto Polski.
Istnieje kilka powodów, dla których instytucje państwowe na razie nie zdecydowały się na działania regulacyjne w stosunku do rynku wymiany walut online. Pierwszą kwestią jest brak głośnych nadużyć skupiających uwagę mediów oraz polityków. Polski rynek wymiany walut online do tej pory rozwijał się szybko i spokojnie. Instytucje mogące sprawować nadzór nad tym obszarem usług finansowych, w dużym zakresie są ograniczane przez przepisy, do których zmiany nie spieszyły się kolejne rządy.
Warto wiedzieć, że zgodnie z obowiązującym prawem, Narodowy Bank Polski może nadzorować jedynie kantory stacjonarne. Z kolei Komisja Nadzoru Finansowego może objąć kontrolą tylko e-kantory wykonujące jednocześnie usługi płatnicze.
Sama wymiana walut nie jest taką usługą (podobnie jak wysyłanie zwrotnych przelewów klientom przy pomocy infrastruktury bankowej). Patową sytuację mogłaby rozwiązać inicjatywa ustawodawcza Ministerstwa Finansów.
ZWRÓĆ UWAGĘ: W branży wymiany walut online, do tej pory nie mieliśmy do czynienia z nadużyciami, które mogłyby zmotywować polityków do objęcia każdego e-kantoru nadzorem KNF-u lub Narodowego Banku Polskiego.
Nadzorowany serwis wymiany walut to operator płatniczy
Impas dotyczący ewentualnego nadzoru nad branżą wymiany walut online, w pewnym momencie zaczął irytować wiodących graczy rynkowych. Niektóre największe e-kantory zaczęły wręcz domagać się nadzoru ze strony KNF-u lub NBP. To bardzo ciekawa sytuacja, gdyż działania nadzorcze raczej nie są mile widziane przez przedstawicieli branży finansowej. Stanowisko największych e-kantorów i giełd walutowych wydaje się jednak zrozumiałe. Takie firmy chcą uniknąć ewentualnych nadużyć ze strony jakiegoś mniej znanego i nieuczciwego konkurenta. Wspomniana sytuacja rzuciłaby bowiem cień na działalność prawie całej branży.
Podobnych obaw nie mają e-kantory działające w ramach banków (Rkantor oraz Kantor Walutowy Alior Banku). Bankowe kantory online są dobrze uwiarygodniane przez prowadzący je bank i zawsze podlegają nadzorowi KNF-u.
ZWRÓĆ UWAGĘ: Kantor internetowy, który został utworzony przez bank, od początku swojej działalności znajduje się pod kontrolą Komisji Nadzoru Finansowego.
Operatorzy niektórych pozabankowych serwisów wymiany walut (np. Walutomat.pl oraz InternetowyKantor.pl), postanowili nie czekać na ewentualne zmiany prawne i trafić pod kontrolę Komisji Nadzoru Finansowego jako krajowa instytucja płatnicza. Takie rozwiązanie dodatkowo uwiarygadnia serwis wymiany walut w oczach klientów i pozwala na legalne wykonywanie usług związanych z własną ofertą przelewów.
ZWRÓĆ UWAGĘ: Pozabankowy kantor internetowy oferujący usługi płatnicze, może trafić pod nadzór KNF-u jako tak zwana krajowa instytucja płatnicza. Podobna zasada dotyczy również internetowej giełdy wymiany walut.
Definicja krajowej instytucji płatniczej znajduje się w ustawie o usługach płatniczych. Wspomniana ustawa wskazuje, że krajowa instytucja płatnicza to podmiot, który uzyskał zezwolenie KNF-u na świadczenie usług płatniczych. Do takich usług zaliczamy między innymi:
- przyjmowanie wpłat gotówki na rachunek płatniczy i dokonywanie wypłat z takiego rachunku
- wykonywanie transferów pieniężnych na wskazany rachunek płatniczy
- świadczenie usług przekazu pieniężnego
Po spełnieniu dodatkowych wymogów (dotyczących m.in. poziomu kapitału), krajowa instytucja płatnicza zyskuje prawo do emisji na terenie Polski tak zwanego pieniądza elektronicznego.
Ustawa o usługach płatniczych wskazuje, że krajowa instytucja płatnicza może świadczyć również usługi pomocnicze dotyczące wymiany walut i bezpiecznego przechowywania środków przeznaczonych do wykonania płatności.
ZWRÓĆ UWAGĘ: E-kantory oraz giełdy internetowe kontrolowane przez KNF korzystają z tego, że krajowa instytucja płatnicza może legalnie prowadzić również działalność w zakresie wymiany walut.
Trzeba wspomnieć, że spółka starająca się o uzyskanie statusu krajowej instytucji płatniczej, musi posiadać kapitał założycielski o minimalnej wysokości. Podstawowy limit to 125 000 euro. Wymagane jest również posiadanie odpowiednich środków finansowych przeznaczonych na fundusze własne oraz systemu kontroli ryzyka i kontroli wewnętrznej. Krajowa instytucja płatnicza musi również spełniać dodatkowe wymogi dotyczące zarządzania środkami klientów. Przykładem jest chociażby zakaz wspólnego przechowywania środków przekazanych przez klienta z innymi funduszami. W kontekście wymagań dla krajowej instytucji płatniczej warto również wspomnieć, że taki podmiot musi posiadać władze dające rękojmie stabilnego i ostrożnego zarządzania firmą. Przed wydaniem zezwolenia na działalność krajowej instytucji płatniczej, Komisja Nadzoru Finansowego sprawdza między innymi wykształcenie oraz ewentualną karalność członków zarządu.
ZWRÓĆ UWAGĘ: Serwis wymiany walut ubiegający się o status krajowej instytucji płatniczej, musi spełnić wiele różnorodnych wymagań. Chodzi między innymi o kwalifikacje zarządu, poziom kapitału własnego, system zarządzania ryzykiem oraz rozwiązania zapewniające bezpieczeństwo środków powierzonych przez klientów.
Restrykcyjne wymagania dla e-kantoru będącego krajową instytucją płatniczą oczywiście nie wygasają po uzyskaniu licencji od KNF-u. Ustawa o usługach płatniczych przyznaje krajowemu nadzorcy duże kompetencje dotyczące kontroli krajowych instytucji płatniczych. Komisja Nadzoru Finansowego regularnie sprawdza kondycję finansową krajowej instytucji płatniczej oraz jakość zarządzania tym podmiotem (m.in. w kontekście bezpieczeństwa powierzonych środków). Władze krajowej instytucji płatniczej na wniosek KNF-u, muszą przekazywać wszystkie potrzebne informacje. Niewłaściwe praktyki instytucji płatniczej z licencją Komisji Nadzoru Finansowego, mogą skończyć się nawet karą finansową wynoszącą 1 mln zł, ograniczeniem zakresu działalności lub karnym cofnięciem zezwolenia na działalność.
ZWRÓĆ UWAGĘ: Komisja Nadzoru Finansowego na bieżąco kontroluje sytuację finansową i organizacyjną krajowych instytucji płatniczych (w tym również e-kantorów oraz giełd wymiany walut). Takie instytucje w razie nieprawidłowości, mogą zostać ukarane finansowo albo pozbawione zezwolenia KNF-u.
W przyszłości e-kantory trafią pod kuratelę NBP oraz KNF-u
Niedawno pojawiły się przesłanki pozwalające sądzić, że patowa sytuacja dotycząca nadzoru nad serwisami wymiany walut online, wreszcie doczeka się sensownego rozwiązania. Ministerstwo Finansów pracuje bowiem nad projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo dewizowe oraz niektórych innych ustaw. Ten projekt został wpisany do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów pod numerem UD 237. Jednym z najważniejszych założeń wspomnianego projektu jest rozciągnięcie nadzoru Narodowego Banku Polskiego na wszystkie e-kantory oraz giełdy wymiany walut. NBP będzie czuwał również nad tymi serwisami, które ze względu na status krajowej instytucji płatniczej zostały objęte kontrolą Komisji Nadzoru Finansowego. W przypadku takich instytucji aktualnie kontrolowanych przez KNF, nadzór finansowy zachowa obecne uprawnienia kontrolne (wykonywane na podstawie ustawy o usługach płatniczych), a Narodowy Bank Polski zajmie się nadzorem dotyczącym wyłącznie wymiany walut.
ZWRÓĆ UWAGĘ: Projekt ustawy wpisany do wykazu prac legislacyjnych Rady Ministrów pod numerem UD 237, ma uregulować rynek wymiany walut online w Polsce.
Opisywane rozwiązanie dotyczące wspólnego nadzoru KNF i NBP nad rynkiem wymiany walut online, obecnie wydaje się optymalne. Wymaga ono jednak zmiany ustawy prawo dewizowe i rozszerzenia definicji działalności kantorowej na wymiany realizowane przez Internet. Na razie dokładnie nie wiadomo, kiedy projekt oznaczony numerem UD 237 zostanie ostatecznie zaakceptowany przez rząd i trafi pod obrady Sejmu.
ZWRÓĆ UWAGĘ: Ministerstwo Finansów zamierza objąć wszystkie e-kantory i giełdy walutowe nadzorem NBP w zakresie usług dotyczących wymiany walut. Serwisy wymiany walut działające jako krajowe instytucje płatnicze, mają pozostać objęte kontrolą KNF-u (na obecnych zasadach).
Wszystkie e-kantory podlegają nadzorowi GIIF oraz GIODO
W ramach uzupełnienia warto nadmienić, że w świetle obecnych przepisów e-kantory i giełdy walutowe nie posiadające licencji KNF-u (jako krajowa instytucja płatnicza), nie zostały zupełnie zwolnione z jakiegokolwiek nadzoru. Takie instytucje podlegają kontroli ze strony Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych (GIODO) oraz Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (GIIF). Nadzór GIODO jest związany z wykorzystaniem danych osobowych klientów. Warto wspomnieć, że wdrożenie pod koniec maja 2018 r. przepisów wynikających z Rozporządzenia Ogólnego o Ochronie Danych Osobowych (RODO) będzie skutkowało wzrostem bezpieczeństwa danych osób wymieniających waluty online i większą odpowiedzialnością firm prowadzących e-kantory oraz giełdy walutowe za właściwe przetwarzanie poufnych informacji.
ZWRÓĆ UWAGĘ: W II kw. 2018 r. firmy prowadzące kantory online i giełdy walutowe, muszą dostosować się do nowych unijnych przepisów dotyczących ochrony danych osobowych. Te regulacje przewidują m.in. wysokie kary za stwierdzone nieprawidłowości.
Klienci kantorów internetowych oraz internetowych giełd wymiany walut, powinni również zdawać sobie sprawę, że działalność tych serwisów jest kontrolowana przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Nadzór GIIF wynika z konieczności wykrywania przestępstw związanych z finansowaniem terroryzmu i praniem „brudnych” pieniędzy. Ze względu na obowiązujące przepisy, każdy serwis świadczący usługi wymiany walut online, musi powiadamiać Generalnego Inspektora Informacji Finansowej o zleceniach wymiany, których wartość przekracza 15 000 euro. Takich zleceń nie można wykonywać anonimowo. Osoba lub firma wymieniająca dużą kwotę, będzie musiała przekazać operatorowi e-kantoru/giełdy walutowej swoje dane identyfikacyjne (np. NIP lub PESEL), o ile wcześniej nie zrobiła tego w ramach rejestracji.
ZWRÓĆ UWAGĘ: Nadzór Generalnego Inspektora Informacji Finansowej nad e-kantorami oraz giełdami walutowymi, obliguje takie serwisy m.in. do rejestrowania transakcji o wartości ponad 15 000 euro oraz identyfikowania ich zleceniodawców.
