Jeszcze niedawno założenie firmy w Rumunii mogłoby zostać uznane za dziwny i ryzykowny pomysł. Sytuacja zmienia się jednak z roku na rok. Jeden z dwóch najbiedniejszych krajów Unii Europejskiej, wdraża bowiem ciekawe reformy gospodarcze, które skutkują wysokim wzrostem PKB.

Prowadzenie biznesu w Rumunii

W 2016 roku Rumunia obok Irlandii była najszybciej rozwijającym się krajem UE.

Coraz bardziej widoczny jest kontrast pomiędzy modernizującą się Rumunią oraz Bułgarią, w której nie ma woli wprowadzenia koniecznych reform.

Warto zwrócić uwagę, że Rumunia stawia na rozwój małych firm i niskie opodatkowanie takich podmiotów (preferencyjny CIT na poziomie 1% lub 3%) oraz zwolnienia podatkowe dla programistów.

Te wszystkie czynniki sprawiają, że „kierunek rumuński” wzbudza coraz większe zainteresowanie polskich przedsiębiorców.

Z myślą o osobach zainteresowanych założeniem zagranicznej firmy, przeanalizowaliśmy już wcześniej warunki działalności gospodarczej na terenie Węgier, Słowacji, Czech, Niemiec, Irlandii oraz Wielkiej Brytanii.

Zobacz nasz specjalny serwis poświęcony międzynarodowym transferom walutowym

Rumuńska transformacja gospodarcza – jeszcze bardziej bolesna

Niedawno sceptyczny stosunek rodaków do zakładania firmy w Rumunii był dobrze uzasadniony.

Wspomniany kraj przechodził bowiem bardziej bolesną transformację gospodarczą niż Polska, a później tkwił w korupcyjnym postsocjalistycznym marazmie.

Warto zdawać sobie sprawę, że na początku lat 90 – tych, Rumunia stała się najbiedniejszym spośród krajów byłego bloku wschodniego. Ta sytuacja była m.in. efektem katastrofalnych eksperymentów gospodarczych, które wcześniej prowadził Nicolae Ceaușescu zafascynowany chińskim i północnokoreańskim komunizmem.

Za potwierdzenie, najlepiej mogą posłużyć liczby. Według danych Banku Światowego z 1990 roku, rumuńskie PKB w przeliczeniu na osobę nie przekraczało 5300 USD (po uwzględnieniu parytetu siły nabywczej). Analogiczny wynik dla Polski i Czechosłowacji z 1990 r. wynosił odpowiednio 6175 USD oraz 12 609 USD, a rok później (tzn. w 1991 r.) na jednego Węgra przypadało PKB wynoszące 8283 USD.

ZWRÓĆ UWAGĘ: Na początku lat 90 – tych, Rumunia obok Polski była najbiedniejszym i najbardziej zdewastowanym gospodarczo byłym krajem satelickim ZSRR.

W ciągu kolejnych 25 lat, Rumunii udało się powiększyć produkt krajowy brutto na osobę (z parytetem siły nabywczej) do ponad 22 000 USD. To wynik zbliżony do polskiego i wyższy od wzrostów odnotowanych m.in. w Czechach oraz na Słowacji i Węgrzech.

Skala rozwoju gospodarczego Rumunii z ostatniego ćwierćwiecza byłaby większa, gdyby nie wpływ recesji gospodarczych z połowy lat 90 – tych i końca minionej dekady (patrz poniższy wykres). Trudno również ukryć, że Rumunia nadal ma sporo do zrobienia w kwestii korupcji niszczącej potencjał gospodarczy. W najnowszym rankingu Transparency International, opisywany kraj zajmuje 57 pozycję (razem z Węgrami), podczas gdy Polska uplasowała się na 29 miejscu.

ZWRÓĆ UWAGĘ: Osoby prowadzące firmę w Rumunii, muszą brać pod uwagę fakt, że korupcja nadal pozostaje sporym problemem (większym niż w przypadku Polski).

Rumunia ma takie samo bezrobocie jak Polska i niższe koszty pracy

Ciekawie prezentuje się także porównanie wybranych wskaźników ekonomicznych dla Polski oraz Rumunii (patrz poniższa tabela).

Nasz kraj nadal dość znacząco wyprzedza Rumunię pod względem PKB per capita (Polska w 2015 r. – 26 862 USD, Rumunia – 22 124 USD). W 2016 r. ten gospodarczy dystans jednak się zmniejszył, bo Rumunia odnotowała wzrost gospodarczy wynoszący 4,8%. Porównywalny wynik dla Polski oscylował na poziomie 2,8%.

Bezrobocie przestaje być problemem (podobnie jak w Polsce)

W obydwu analizowanych krajach, na początku 2017 r. bezrobocie nie stanowiło już problemu (stopa bezrobocia rejestrowanego ze stycznia – 5,4%).

Warto jednak odnotować, że koszt godziny pracy dla przeciętnego rumuńskiego pracodawcy (5,0 euro w 2015 r.), nadal pozostawał znacznie niższy od porównywalnej stawki z Polski (8,6 euro).

ZWRÓĆ UWAGĘ: Zarówno Polska jak i Rumunia cechuje się relatywnie niskim bezrobociem. Koszt polskiej siły roboczej był wyższy o prawie trzy czwarte w 2015 r.

Dystans płacowy pomiędzy Polską i Rumunią nieco rekompensuje różnica dotycząca średniego udziału składek społecznych pracodawcy w pensji pracownika etatowego. Według danych Komisji Europejskiej z 2015 roku, ten udział obliczony dla Polski i Rumunii wynosił odpowiednio 16,26% oraz 22,75%. Warto dodać, że wspomniane wartości są niskie w stosunku do wyników notowanych na terenie Czech (34,00%) oraz Słowacji (35,20%).

ZWRÓĆ UWAGĘ: Rumunia cechuje się wyższym procentowym obciążeniem pracodawców składkami społecznymi (niż Polska), ale ten wynik nadal jest znacznie mniejszy od poziomu notowanego dla Czech i Słowacji. 

Podatku dochodowego w Rumunii nie zapłaci na przykład programista

Rumuński rząd ma świadomość, że pod względem instytucjonalnych warunków prowadzenia biznesu (takich jak na przykład jakość administracji), Rumunii na razie trudno jest konkurować z państwami „starej unii”. Dlatego rumuńscy politycy postawili na zachęty podatkowe, które mają zaktywizować obywateli do wytężonej pracy i przyciągnąć zagranicznych inwestorów.

Ciekawe podejście w kwestiach fiskalnych jest widoczne nawet wtedy, gdy sprawdzimy tylko stopę podatku PIT. Wynosi ona 16% i jest niezależna od osiągniętego dochodu.

Stopa opodatkowania dochodów kapitałowych (5%), została ustawiona na jeszcze niższym poziomie.

ZWRÓĆ UWAGĘ: Rumunia na tle innych krajów Unii Europejskiej wyróżnia się niskim opodatkowaniem zysków kapitałowych (stawka: 5%) oraz pozostałych dochodów osób fizycznych (stawka: 16%).

Sporą ciekawostką jest zupełne zwolnienie z podatku dochodowego dwóch grup pracowników. Mowa o niepełnosprawnych oraz programistach. Rumuńscy programiści muszą dokonać dodatkowych formalności i potwierdzić charakter swojej pracy (co zapobiega nadużyciom podatkowym). Tym niemniej, brak opodatkowania jest sporą zachętą.

Warto wspomnieć, że w 2016 r. rumuński rząd zrezygnował z dodatkowych warunków zwolnienia podatkowego (np. dotyczących obrotu firmy zatrudniającej programistę zwolnionego z podatku). Obecnie rozważane jest rozszerzenie zwolnienia podatkowego na inne osoby, które pracują w branży hi – tech.

ZWRÓĆ UWAGĘ: Rumunia aby zatrzymać emigrujących programistów, wprowadziła dla nich stawkę 0% w podatku PIT. Od 2017 r. zasady uzyskania tego zwolnienia podatkowego są mniej rygorystyczne.

Zobacz nasz specjalny serwis poświęcony międzynarodowym transferom walutowym

PIT w Rumunii

Ze względu na liniową stawkę, konstrukcja rumuńskiego podatku PIT jest prosta. Niska stopa podatkowa oznacza również brak wielu ulg. Na uwagę zasługuje:

• ogólna kwota miesięcznego dochodu zwolnionego z opodatkowania (od 300 RON dla singli do 800 RON w przypadku posiadania przynajmniej czterech osób na utrzymaniu)
• możliwość odliczenia od dochodu wydatków na prywatne ubezpieczenia zdrowotne opłacane przez pracownika (do 400 euro rocznie)

Warto dodać, że kwota wolna od podatku wynosząca rocznie od 3600 RON do 9600 RON (ok. 3300 zł – ok. 8900 zł), dotyczy osób z dochodami miesięcznymi nieprzekraczającymi 1500 RON. W przypadku dochodów na poziomie 1500 RON – 3000 RON, kwota wolna od podatku jest malejąca, a zamożniejsi Rumuni (dochód ponad 3000 RON/m-c) zupełnie nie posiadają kwoty wolnej od podatku.

ZWRÓĆ UWAGĘ: Rumunia obecnie cechuje się wyższym poziomem maksymalnej kwoty wolnej od podatku PIT niż Polska (w przeliczeniu ok. 8900 zł).

CIT – Rumuński fiskus zabiera małym firmom tylko 1% lub 3% ich zysków …

Temat podatku CIT w Rumunii również jest bardzo ciekawy i zasługuje na dłuższe omówienie.

Interesującym rozwiązaniem wydaje się nie tylko podstawowa stawka CIT wynosząca 16% (o trzy punkty procentowe mniejsza niż w Polsce). Trzeba również zwrócić uwagę, że dla rumuńskich małych spółek przewidziano preferencyjne zasady opodatkowania ze stawkami CIT na poziomie 1% lub 3%.

Z tak niskich stawek mogą skorzystać osoby prawne, których roczny obrót handlowy po przeliczeniu z RON nie przekroczył 500 000 EUR (podwyżka limitu ze 100 000 EUR w 2017 r.).

Dodatkowo maksymalnie 20% dochodu spółki musi pochodzić z usług doradczych i zarządczych. W przypadku spółek spełniających wymagane warunki, jednoprocentowa stawka CIT jest stosowana jeśli podmiot zatrudnia pracowników. W przeciwnym razie, analogiczna stawka wynosi 3% zysku.

Warto również wspomnieć o zwolnieniu z podatku dochodowego, które dotyczy zysków reinwestowanych przez nowoczesne spółki technologiczne w ramach dalszej działalności R & D. Takie zwolnienie obowiązujące przez 10 kolejnych lat, zostało wprowadzone w 2017 r.

ZWRÓĆ UWAGĘ: Niskie stawki CIT na poziomie 1% lub 3%, dotyczą rumuńskich firm z rocznym obrotem nieprzekraczającym 500 000 euro. Dodatkowo spółki technologiczne nie płacą podatku od zysków inwestowanych w badania i rozwój (R & D).

Niższy VAT w Rumunii

Na początku 2017 r. rumuńska gospodarka odczuła również skutki obniżenia podstawowej stawki podatku VAT z 20% do 19%.

Stawki preferencyjne nadal wynoszą 5% (np. dla podręczników i gazet) oraz 9% (m.in. dla żywności).

Oprócz niższego poziomu podstawowej stawki VAT niż w Polsce, Rumunia cechuje się również wyższym limitem zwolnienia podmiotowego dla podatników (65 000 euro). W Polsce od 2017 roku, podatku VAT nie muszą rozliczać firmy z obrotem nieprzekraczającym 200 000 zł rocznie.

ZWRÓĆ UWAGĘ: Rumunia cechuje się znacznie niższą podstawową stawką VAT niż Polska (19% vs 23%) i wyższym limitem zwolnienia podmiotowego z VAT – u (65 000 euro).

Firma w Rumunii sama wybiera podstawę składek społecznych

W kontekście warunków prowadzenia biznesu na terenie Rumunii, warto również wspomnieć o publicznym systemie ubezpieczeń społecznych i lokalnej służbie zdrowia.

Obowiązkowych składek zdrowotnych oraz społecznych nie unikną zarówno rumuńscy pracownicy jak i przedsiębiorcy. W przypadku pracy na etacie, podział należnych składek przedstawia się następująco:

• pracodawca – ubezpieczenie zdrowotne: 5,2% podstawy/płacy brutto, składka emerytalna: 15,8% podstawy, składka chorobowa: 0,85% podstawy, fundusz pracy: 0,5% podstawy, składka wypadkowa: 0,15% – 0,85% podstawy, fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych: 0,25% podstawy
• pracownik – ubezpieczenie zdrowotne: 5,5% podstawy/płacy brutto, składka emerytalna: 10,5% podstawy, fundusz pracy: 0,5% podstawy

Warto wspomnieć, że rumuński rząd zdecydował się na zwiększenie obciążeń związanych z ubezpieczeniami społecznymi pracowników. W 2017 r. nie obowiązują już miesięczne limity podstawy składki zdrowotnej i emerytalnej na poziomie 500% przeciętnej płacy brutto. To oznacza, że wspomniane składki liczy się od całości wynagrodzeń uzyskanych w danym roku przez pracownika.

ZWRÓĆ UWAGĘ: Od 2017 r. wzrosło obciążenie rumuńskich pracowników i pracodawców w związku z likwidacją maksymalnego limitu miesięcznej podstawy dla ubezpieczenia zdrowotnego oraz emerytalnego.

Wspomniane zmiany nie dotknęły rumuńskich przedsiębiorców, którzy nadal płacą najważniejsze miesięczne składki (tzn. emerytalną i zdrowotną) od podstawy nieprzekraczającej 500% przeciętnej miesięcznej płacy brutto.

Przedsiębiorcy działający w Rumunii mogą liczyć na jeszcze jeden przywilej. Tacy samozatrudnieni (podobnie jak w Polsce), deklarują podstawę do naliczania składek. Deklarowana podstawa dla ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego przedsiębiorcy może wynosić od 35% do 500% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto. Składki płacone przez przedsiębiorców  wynoszą:

• składka emerytalna – 26,3% deklarowanej podstawy (lub 10,5% deklarowanej podstawy za cenę trzykrotnie niższej emerytury)
• składka zdrowotna – 5,5% + 0,85% deklarowanej podstawy
• składka na fundusz pracy – 1% deklarowanej podstawy
• składka wypadkowa: 0,15% – 0,85% deklarowanej podstawy

Na uwagę zasługuje między innymi relatywnie niskie obciążenie przedsiębiorców składkami zdrowotnymi i możliwość wyboru niskiej składki emerytalnej za cenę obniżenia przyszłej emerytury o dwie trzecie.

ZWRÓĆ UWAGĘ: Rumuński przedsiębiorca samodzielnie określa miesięczną podstawę do naliczania składek społecznych i składki zdrowotnej (od 35% do 500% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto). Można również wybrać znacznie niższą składkę emerytalną (10,5% zamiast 26,3% podstawy).

Rumuńska opieka społeczna

Każda osoba ubezpieczona w ramach publicznego rumuńskiego systemu opieki zdrowotnej, nie może liczyć na wysoką jakość świadczeń.

Realia działania służby zdrowia w Rumunii, przypominają sytuację z Polski. W tym kontekście warto powołać się na ranking Euro Health Consumer Index 2016 (EHCI 2016). Wspomniany ranking dotyczy jakości publicznej opieki zdrowotnej w 35 krajach Starego Kontynentu. Wśród badanych państw, Polska uplasowała się na niskim 30 miejscu. Wynik odnotowany przez Rumunię był jeszcze gorszy (35 miejsce).

Zatem trudno się dziwić, że przedstawiciele rumuńskiej klasy średniej wydają coraz więcej pieniędzy na prywatne leczenie.

ZWRÓĆ UWAGĘ: Pod względem jakości działania publicznej służby zdrowia, zarówno Polska jak i Rumunia prezentuje niski poziom. W rankingu EHCI z 2016 r. równie źle wypadają dwa inne kraje „nowej unii” – Węgry oraz Bułgaria.

Emerytury w Rumunii

Trudno mieć również szczególnie dobre wieści dla przyszłych rumuńskich emerytów.

Osoby pracujące lub prowadzące działalność gospodarczą na terenie Rumunii, muszą liczyć się z tym, że stosunek pierwszej emerytury do ostatniej pensji brutto (poziom tzw. stopy zastąpienia brutto) będzie niski.

W 2013 roku wspomniana stopa dla Rumunii wynosiła 35,6% według danych Komisji Europejskiej (KE). Prognozy KE dla Rumunii na 2050 rok, zakładają spadek stopy zastąpienia brutto do poziomu 34,1%.

W przypadku Polski, będziemy mieli do czynienia ze znacznie bardziej bolesną zmianą. Według projekcji Komisji Europejskiej (nieuwzględniającej jeszcze obniżki wieku emerytalnego), stopa zastąpienia brutto dla Polski spadnie z 53,0% (2013 r.) do 31,2% (2050 r.)…     

ZWRÓĆ UWAGĘ: Rumuński system emerytalny cechuje się niską stopą zastąpienia brutto (ok. 35%), która powinna być stabilna w przyszłości. Polskę niestety czeka spory spadek tego wskaźnika.

Rumuński system podatkowy jest już mniej skomplikowany niż polski

Nie ulega wątpliwości, że Rumunia pod względem warunków prowadzenia biznesu nie jest europejskim liderem, a lokalne władze mają jeszcze dużo do zrobienia. Mimo tego w niektórych kategoriach Rumunia prezentuje się lepiej, niż zamożniejsza Polska. Świadczą o tym między innymi wyniki rankingu Paying Taxes 2017, który jest przygotowywany przez firmę audytorską PwC.

Analitycy wspomnianej korporacji sprawdzili, jak wiele godzin w roku potrzebuje przedsiębiorca do uporania się z podatkową biurokracją. Wynik z Rumunii (161 godzin przy średniej krajów UE/EFTA na poziomie 164 godzin) potwierdza, że reformy podatkowe przyniosły pewien skutek.

Warto dodać, że Polska wypadła znacznie gorzej niż Rumunia (wynik: 271 godzin rocznie na spełnienie wymagań formalnych fiskusa).

ZWRÓĆ UWAGĘ: W ostatnich latach, rumuńskie prawo podatkowe zostało uproszczone. Według rankingu Paying Taxes 2017, Rumunia ma już bardziej przejrzysty system podatkowy niż Polska.

Doing Business w Rumunii

Kolejny prestiżowy ranking (Doing Business 2017), też wskazuje na poprawę warunków działania rumuńskich firm.

W najnowszej edycji tego badania oceniającego warunki prowadzenia działalności gospodarczej, Rumunia została sklasyfikowana na 36 pozycji wśród 190 krajów. Polska uplasowała się dwanaście miejsc wyżej (patrz poniższa tabela).

Jeżeli porównamy szczegółowe wyniki obydwu krajów, to okaże się, że znacznie lepiej został oceniony m.in. rumuński system egzekwowania umów i otwierania spółek kapitałowych. Przewaga Polski uwidacznia się głównie w przypadku procedur upadłościowych, a także formalności związanych z uzyskaniem pozwoleń budowlanych oraz rejestrowaniem kupionego budynku i podłączeniem do niego prądu.

ZWRÓĆ UWAGĘ: W najnowszej edycji rankingu Doing Business, Rumunia zajęła 36 pozycję na 190 klasyfikowanych krajów. Polska uplasowała się dwanaście pozycji wyżej.

Inwestor posiadający 45 euro może założyć rumuńską spółkę z o.o.

W ramach ostatniej części niniejszego przewodnika, warto przyjrzeć się prawnym formom działalności gospodarczej na terenie Rumunii oraz procedurom związanym z rejestrowaniem samozatrudnienia lub spółki.

Osoba zaczynająca biznes w analizowanym kraju, obecnie ma do wyboru następujące warianty:

• jednoosobową działalność gospodarczą (rum. Persoana fizica autorizata – P.F.A)
• spółkę jawną (rum. Societate in nume colectiv – S.N.C.)
• spółkę komandytową z minimalnym kapitałem na poziomie 45 euro (rum. Societate in comandita simpla – S.C.S.)
• spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością posiadającą minimalny kapitał na poziomie 45 euro (rum. Societate cu raspundere limitata – S.R.L.)
• spółkę akcyjną z minimalnym kapitałem na poziomie 20 000 euro (rum. Societate pe actiuni – S.A.)
• spółkę komandytowo – akcyjną z minimalnym kapitałem na poziomie 20 000 euro (rum. Societate in comandita pe actiuni – S.C.A.)

Założenie rumuńskiej spółki

Podobnie jak w Polsce, dużą popularnością cieszą się spółki z o.o. Warto zwrócić uwagę, że dla takich podmiotów wymagania dotyczące wnoszonego kapitału są bardzo niskie (tylko 45 euro). Dlatego można mieć do czynienia z sytuacją, w której koszty założenia rumuńskiej spółki z o.o. będą wyższe od jej kapitału zakładowego. Według najnowszych danych Banku Światowego, rejestracja spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Rumunii kosztuje 689 RON (ok. 640 zł). Na tę sumę składa się:

• koszt dokonania rezerwacji nazwy spółki – 72 RON (czas procedury: 1 dzień)
• koszt rejestracji spółki w rejestrze sądowym – 585,5 RON (czas procedury: 3 dni)
• koszt dodatkowych formalności związanych z rejestracją – 31 RON (czas procedur: 1 dzień)

Opłaty nie wymaga: wniesienie wymaganego kapitału do banku i otrzymanie potwierdzenia dokumentującego tę operację, rejestracja spółki na potrzeby podatku VAT (trwająca do 1 tygodnia) oraz rejestracja umów z pracownikami w urzędowej ewidencji (możliwa do wykonania online).

Jednoosobowa firma w Rumunii – zakładanie

Rejestracja samodzielnej działalności gospodarczej w Rumunii, wiąże się z niższymi kosztami (około 300 RON za wpis do rejestru handlowego).

Trzeba pamiętać o wymaganiach dotyczących niekaralności przedsiębiorcy. W przypadku niektórych profesji, konieczne będzie udowodnienie posiadanych kwalifikacji zawodowych. Kolejny wymóg to potwierdzenie tytułu prawnego do lokalu wskazanego jako siedziba spółki.

ZWRÓĆ UWAGĘ: Założenie rumuńskiej spółki z o.o. wymaga tylko 45 euro kapitału własnego i wiąże się z kosztem wynoszącym około 700 RON (ok. 150 EUR). Za rejestrację samozatrudnienia trzeba zapłacić mniej więcej 300 RON. 

Osoba poważnie zainteresowania założeniem firmy w Rumunii, powinna wziąć pod uwagę m.in. koszty pomocy prawnej. Takie wsparcie na pewno będzie niezbędne dla przedsiębiorców, którzy nie znają języka rumuńskiego. Na szczęście w Rumunii pojawia się coraz więcej profesjonalnych pośredników pomagających obcokrajowcom z państw UE w założeniu spółki lub rozpoczęciu samodzielnej działalności.

Sprawdź pozostałe nasze artykuły z cyklu Firma w….:

1. Czy warto założyć firmę w Norwegii?

2. Firma w Irlandii – czy warto założyć?

3. Firma na Węgrzech – jak założyć i prowadzić

4. Prowadzenie firmy w Niemczech – poradnik

5. Firma w UK – czy się opłaca założyć?

6. Czy założyć i prowadzić firmę na Słowacji

7. Czy założyć i prowadzić firmę w Czechach

Śledź na bieżąco kurs leja

Zobacz nasz specjalny serwis poświęcony międzynarodowym transferom walutowym