W ramach naszych opisów publikowanych na Kurencja.com i pokrewnych serwisach (np. Rubel.com.pl, KoronaSzwedzka.pl oraz KursLewa.pl), już wcześniej opisywaliśmy znane europejskie waluty. Za przykład może posłużyć euro, funt brytyjski, frank szwajcarski, korona czeska, korona szwedzka, korona duńska, korona norweska oraz rubel rosyjski. Postanowiliśmy również opisać bardziej egzotyczne europejskie waluty. Wbrew pozorom, w przypadku Starego Kontynentu też można mieć do czynienia z walutową egzotyką. Przykład stanowi m.in. lek albański albo bośniacka marka zamienna.

Mniej znane waluty krajów europejskich

Z takimi walutami mogą spotkać się np. polscy urlopowicze w czasie swoich letnich wyjazdów. Z myślą o takich osobach i wszystkich internautach zainteresowanych tematyką walutową, opisaliśmy waluty używane na terenie Albanii, Bośni i Hercegowiny, Białorusi, Czarnogóry, Kosowa, Macedonii, Mołdawii, Serbii oraz Naddniestrza. Nasz przegląd mniej znanych europejskich walut, rozpoczynamy od leka albańskiego (ALL).

Wymień, prześlij waluty przez internet

Lek albański (ALL)

Nazwa albańskiej waluty, w Polsce wzbudza skojarzenia, które są bliskie farmacji, a nie pieniądzom. Warto wiedzieć, że Albańczycy nazwali swoją walutę od skróconego imienia Aleksandra Wielkiego („Leka”), który pojawił się na monecie z 1926 r. Mieszkańcy Albanii na podstawie dość wątpliwych teorii, często przypisują sobie historyczne pokrewieństwo z wybitnym wodzem starożytności.

Lek albański począwszy od 1926 r. aż do dziś pozostaje walutą wykorzystywaną przez Albańczyków. Ta waluta była używana również podczas włoskiej i niemieckiej okupacji kraju (1939 r. – 1944 r.) oraz późniejszych rządów komunistów (1944 r. – 1992 r.).

Jeszcze niedawno lekowi towarzyszyła waluta zdawkowa w postaci qindarki (1 lek = 100 qindarek). Na wskutek inflacji, ta mniejsza jednostka monetarna stała się jednak zupełnie bezużyteczna w codziennych rozliczeniach. Obecnie qindarek (nazywanych tak od wartości względem leka – 1/100), nie znajdziemy już w obiegu, bo wycofał je emitent, czyli Bank Albanii.

Lek posiada dobrze rozpoznawalny symbol w międzynarodowym formacie ISO („ALL”). Warto wiedzieć, że na terenie Albanii występuje też znacznie krótsze oznaczenia w postaci pojedynczej litery „L”. Ze względu na niski poziom rozwoju gospodarczego Albanii i niewielki rozmiar gospodarki tego kraju, lek nie posiada większego znaczenia jako waluta międzynarodowa (nawet w skali Europy). Trzeba zdawać sobie sprawę, że albańskiej waluty nie oferują m.in. polskie e-kantory. Stanowi ona rzadkość w ofercie kantorów stacjonarnych.

Monety i banknoty w obiegu

Osoby przebywające na terenie Albanii dłużej niż tylko przejazdem, na pewno zetkną się z całą gamą tamtejszych monet. Bank Albanii podaje, że obecnie w obiegu znajdują się następujące nominały (patrz poniższa grafika): 1 lek, 5 leków, 10 leków, 20 leków, 50 leków (w dwóch wersjach) oraz 100 leków. W praktyce dość trudno jednak spotkać monetę o najmniejszym nominale (1 lek). Albańskie monety posiadają zróżnicowany wygląd i różne motywy wzornicze (przykład: pelikan, antyczny statek), co ułatwia ich rozpoznanie.

Motywy historyczne znajdziemy również na albańskich banknotach. Podobnie jak monety, pozostają one w obiegu już przez dłuższy czas (od 1996 roku). Albańskie banknoty oprócz odrobinę przestarzałego wyglądu, wyróżniają się również dość wysokimi nominałami. W kieszeniach i portfelach Albańczyków, można znaleźć następujące nominały:

• 200 leków
• 500 leków
• 1000 leków
• 2000 leków
• 5000 leków

Banknoty z poszczególnych emisji (1996 rok, 2001 rok, 2007 rok, 2011 rok, 2012 rok i 2013 rok) różnią się m.in. zabezpieczeniami, ale ich wygląd nie uległ znaczącej zmianie. Warto wspomnieć, że wraz z początkiem 2009 r. wycofano z obiegu banknot o nominale 100 leków (niewidoczny na poniższej grafice).

Wymień, prześlij waluty przez internet

Kurs leka do złotego oraz jego siła nabywcza

Notowania leka względem złotego pozostają dla Polaków tak samo mało znane, jak chociażby albańskie monety lub banknoty. Warto zatem spojrzeć na poniższy wykres przedstawiający kurs PLN/ALL z ostatniego roku (marzec 2017 r. – marzec 2018 r.).

W tym okresie nie mieliśmy do czynienia ze znaczącymi wahaniami wartości leka względem polskiej waluty. Za jednego złotego przez cały czas można było kupić około 31 – 32 ALL. Na zmienność kursową albańskiej waluty pozytywnie wpływa względna stabilizacja ekonomiczna oraz polityczna Albanii (związana m.in. ze statusem kandydata do Unii Europejskiej). Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że członkostwo Albanii w UE nadal pozostaje bardzo odległą perspektywą (m.in. ze względu na powszechną korupcję).

Wymień, prześlij waluty przez internet

Osoby planujące wyjazd do Albanii, oprócz wartości leka, powinny wziąć pod uwagę również tamtejszy poziom cen. Dane serwisu Numbeo.com dotyczące Tirany wskazują, że ceny żywności są tam o 17% niższe od średnich stawek z polskiej stolicy. W przypadku posiłków z restauracji, mamy do czynienia z różnicą wynoszącą 24% na korzyść albańskiej stolicy. Taka sama różnica dotycząca opłat za wynajem mieszkania wynosi aż 57%. Przykra niespodzianka może natomiast dotyczyć paliwa, które jest o 14% droższe na terenie Tirany (w porównaniu z Warszawą). W przypadku hoteli, ceny są bardzo zróżnicowane i mocno zależą od standardu. Na szczęście, turyści z Polski dzięki serwisom oferującym rezerwacje online, jeszcze przed wyjazdem znają orientacyjne koszty noclegu.

Praktyczne rady dla turystów wybierających się do Albanii

Wiele osób wyjeżdżających do Albanii po raz pierwszy, obawia się problemów związanych np. z płatnościami. Trudno ukryć, że pomimo rozwoju turystyki, wspomniany kraj nadal należy do najbiedniejszych w skali całego kontynentu.

Jeszcze niedawno problemem było znalezienie bankomatu albo terminalu do płatności bezgotówkowych. Na szczęście turystyka wymusiła rozwój albańskiej infrastruktury płatniczej.

W przypadku popularnych miejscowości wczasowych, znalezienie bankomatu lub terminalu płatniczego obsługującego karty VISA lub MasterCard, nie powinno stanowić problemu. Sytuacja nadal wygląda znacznie gorzej na terenie miasteczek, do których rzadko zaglądają europejscy turyści.

Warto również zdawać sobie sprawę, że polski bank podczas transakcji bezgotówkowej albo wypłaty z bankomatu, przeliczy środki po dość niekorzystnym kursie (nawet w przypadku zamiany złotych na euro). Dodatkowym problemem może być kilkuzłotowa opłata za skorzystanie z zagranicznego bankomatu lub dodatkowa prowizja za przewalutowanie (np. 3% wartości transakcji).

Osoby wyjeżdżające na wakacje do Albanii, na pewno nie unikną kontaktu z tamtejszą gotówką. Nawet w przypadku płatności z wykorzystaniem banknotów euro (możliwych w wielu miejscowościach wczasowych), trzeba się liczyć z perspektywą otrzymania reszty w lekach. Turyści muszą zwracać baczną uwagę na kursy wymiany przyjmowane przez sprzedawców podczas takiej dwuwalutowej transakcji.

Ze względu na trudność zakupu albańskiej waluty w Polsce, przed wyjazdem z naszego kraju, warto zaopatrzyć się w euro (pod postacią gotówki i środków na rachunku bankowym z kartą debetową w EUR). „Eurowe” banknoty można łatwo wymienić na leki w jednym z lokalnych kantorów. Najlepiej wybierać kantory nie pobierające prowizji i wcześniej porównać kursy z kilku takich punktów wymiany walut. Przed powrotem do kraju, warto dokonać ponownej wymiany (z leków na euro). W przeciwnym razie, pojawią się trudności ze sprzedażą albańskiej waluty na terenie Polski.

Ciekawostki dotyczące waluty albańskiej

Co ciekawe, starsi Albańczycy czasem podają jeszcze ceny według przelicznika sprzed denominacji (10:1), którą dokonano w 1965 r. Taka kuriozalna sytuacja powoduje nieporozumienia dotyczące cen. Jeśli jakieś ceny wydają się dziwne (dziesięciokrotnie zawyżone), to z pewnością warto dopytać, czy sprzedawca podaje je w tzw. nowym leku (jednostce po denominacji).

Bośniacka marka zamienna (BAM)

Bośniacka marka zamienna to kolejna europejska waluta, której nazwa może wzbudzać niemałe zdziwienie wśród Polaków. Nasi rodacy słusznie kojarzą markę z zachodnim sąsiadem. Większość z nich nie wie, że Bośniacy w drugiej połowie lat 90 – tych postanowili skorzystać ze stabilności niemieckiej waluty i wprowadzili u siebie jej odpowiednik (powiązany kursowo z marką niemiecką w stosunku 1:1).

Taka prowizoryczna waluta z niemieckim rodowodem, w 1998 roku wyparła wcześniej używany dinar Bośni i Hercegowiny. Po wprowadzeniu euro w Niemczech, to właśnie nowa europejska waluta zastąpiła markę niemiecką jako kursowy punkt odniesienia dla waluty z Bośni i Hercegowiny (stały kurs: 1 EUR = 1,95583 BAM). Warto zwrócić uwagę, że pomimo wprowadzenia euro i wycofania marki niemieckiej, bośniacka marka zamienna nadal dzieli się na 100 fenigów (Fening/Pfenig).

Wymień, prześlij waluty przez internet

Trzeba również wspomnieć, że skrót dla bośniackiej marki w formacie ISO („BAM”), jest używany głownie na rynku międzynarodowym (FOREX). Bośniacy preferują oznaczenie „KM” (dla marki) oraz „pf” (dotyczące feniga). Ze względu na niewielkie znaczenie gospodarcze Bośni i Hercegowiny, tamtejsza marka rzadko stanowi przedmiot obrotu na FOREX-ie.

Monety i banknoty bośniackie w obiegu

Wraz z wprowadzeniem bośniackiej marki w 1998 roku, do obiegu trafiło kilka monet, które są używane do dziś. Mowa o następujących nominałach: 10 fenigów, 20 fenigów oraz 50 fenigów. Pozostałe monety widoczne na poniższych grafikach, trafiły po obiegu nieco później. Obecnie pełna gama bośniackich monet, składa się z następujących nominałów:

• 5 fenigów
• 10 fenigów
• 20 fenigów
• 50 fenigów
• 1 marka (100 fenigów)
• 2 marki
• 5 marek

Bośniackie monety wyróżniają się między innymi takimi wzorami jak herb Bośni i Hercegowiny, zarys wspomnianego kraju oraz gołąb pokoju. Ten ostatni motyw jest oczywiście nawiązaniem do trudnej koegzystencji dwóch części Bośni i Hercegowiny – muzułmańskiej (bośniackiej) oraz prawosławnej (serbskiej).

Wymień, prześlij waluty przez internet

                               

W obiegu długo znajdują się również bośniackie banknoty (patrz poniżej). Ich emisja rozpoczęła się bowiem pod koniec lat 90 – tych. Warto wspomnieć, że na poniższej grafice są widoczne trzy nieużywane już nominały (50 fenigów, 1 marka oraz 5 marek). Banknoty o tej wartości, zostały zastąpione przez tańsze w produkcji monety. Obecnie najniższy nominał bośniackich banknotów to 10 marek (patrz poniżej). W obiegu znajdziemy również papierowe pieniądze o wartości 20 marek, 50 marek, 100 marek i 200 marek. Nieco nowocześniej wyglądający banknot o największym nominale (200 marek), jest emitowany począwszy od 2002 roku.

Wymień, prześlij waluty przez internet

Warto wspomnieć, że tylko największy banknot (200 KM) jest wspólny dla dwóch części Bośni i Hercegowiny (bośniackiej oraz serbskiej). W przypadku pozostałych nominałów, można spotkać dwie alternatywne wersje przedstawiające postacie z serbskiej i bośniackiej historii (patrz druga poniższa grafika). Obydwie serie na szczęście mają tego samego emitenta (centralny bank Bośni i Hercegowiny) i są uznawane w całym państwie.

Kurs bośniackiej waluty względem złotego oraz jej siła nabywcza

Podobnie jak w przypadku leka albańskiego, warto spojrzeć na wykres przedstawiający zmiany wartości bośniackiej marki względem złotego. Można bowiem przypuszczać, że bardzo niewielu Polaków, na bieżąco orientuje się w notowaniach tak egzotycznej waluty jak BAM.

Informacje dotyczące minionych 12 miesięcy (marzec 2017 r. – marzec 2018 r.) wskazują na względną stabilność kursową marki Bośni i Hercegowiny względem złotego. Za 1 złoty można było kupić mniej więcej 0,455 BAM – 0,470 BAM. Innymi słowy, 1000 zł miało taką samą wartość, jak 455 BAM – 470 BAM.

Stabilności kursowej marki bośniackiej względem złotego, sprzyja oczywiście powiązanie tej pierwszej waluty z euro. Analizy wielokrotnie publikowane na portalu Kurencja.com wskazują, że europejska waluta cechuje się znacznie mniejszą zmiennością kursową (wobec PLN) niż dolar amerykański, funt brytyjski oraz frank szwajcarski.

Osoby planujące wyjazd do Bośni i Hercegowiny, oprócz przelicznika kursowego, powinny uwzględniać również miejscowy poziom cen. Dane serwisu Numbeo.com dotyczące dwóch stolic (Warszawy i Sarajewa) wskazują, że ceny na terenie Bośni i Hercegowiny są nieco niższe. Różnica dotycząca cen żywności to 9%, czyli mniej niż mogłoby oczekiwać wiele osób. Znacznie większa różnica na korzyść stolicy Bośni i Hercegowiny (27%), dotyczy kosztu posiłków w restauracjach oraz kosztów najmu mieszkania (56%). Na terenie Bośni i Hercegowiny, za benzynę zapłacimy nieco mniej niż w Polsce (dane Numbeo.com z marca 2018 r.). Średnia różnica nie będzie jednak znacznie większa niż 10%. W przypadku kosztu noclegów, warto skorzystać z takich serwisów jak np. Booking.com i porównać ceny, które bywają bardzo zróżnicowane.

Rady dla turystów odwiedzających Bośnię

Bośnia i Hercegowina to niezamożny kraj, który mimo wszystko jest lepiej rozwinięty do opisywanej wcześniej Albanii. Dlatego można spodziewać się między innymi większej liczby bankomatów i lepszej akceptowalności kart płatniczych.

Z punktu widzenia płatności, kolejnym atutem opisywanego kraju jest stały kurs lokalnej marki oraz euro. Dzięki temu powiązaniu kursowemu, osoby przywożące do Bośni euro, nie muszą obawiać się, że nagłe zmiany kursy zmienią opłacalność wymiany przeprowadzonej na miejscu. Podobnie jak w przypadku Albanii, zakup lokalnej waluty już po przyjeździe, wydaje się lepszym rozwiązaniem. Trzeba jednak zwracać uwagę na to, czy kurs oferowany w banku lub kantorze bardzo odbiega od stawki międzynarodowej (1 EUR = 1,95583 BAM). Dodatkowym problemem bywają prowizje kantorowe naliczane za wymianę. Posługiwanie się tylko euro na terenie opisywanego kraju może być problematyczne, bo wielu sprzedawców nie akceptuje bilonu wyrażonego w europejskiej walucie i zwraca resztę w markach oraz fenigach.

Wymień, prześlij waluty przez internet

Akceptowalność kart z Polski w lokalnych bankomatach, nie powinna stanowić problemu. Przed wypłatą gotówki, warto jednak zwrócić uwagę na ewentualne prowizje oraz opłaty pobierane przez krajowy bank. Nawet jeśli ta instytucja chwali się obsługą zagranicznych bankomatów „za 0 zł”, to potencjalne koszty dla klienta będą związane z kursem przewalutowania i ewentualną prowizją za taką operację. Osoby, które zgromadziły sporo gotówki wyrażonej w lokalnych markach, powinny ją wymienić jeszcze przed powrotem do Polski. Znalezienie w naszym kraju kantoru akceptującego bośniackie marki, może bowiem stanowić problem.

Ciekawostki dotyczące waluty Bośni

Bośnia i Hercegowina to prawdopodobnie jedyny kraj, w którym używane banknoty posiadają tak wiele „literówek”. Błędy w pisowni wynikały nie tylko z konieczności przyjęcia zupełnie obcej językowo nazwy nowej waluty. Źródłem błędów była również konieczność umieszczania na banknotach nazw w alfabecie łacińskim oraz cyrylicy (używanej przez Serbów). Co ciekawe, niewłaściwie przetłumaczona nazwa feniga („fening” zamiast „pfenig”), dobrze przyjęła się w Bośni i ostatecznie nie została skorygowana. Możemy ją zobaczyć np. na monetach prezentowanych powyżej.

Wymień, prześlij waluty przez internet

Rubel białoruski (BYN)

Rubel białoruski wydaje się Polakom o wiele mniej egzotyczną walutą niż na przykład albański lek albo bośniacka marka zamienna. Mówimy przecież o walucie naszego sąsiada. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że wielu rodaków mieszkających w Polsce centralnej albo zachodniej, nigdy nie miało do czynienia z walutą Białorusi.

Białoruskie ruble nabywają przede wszystkim mieszkańcy terenów przygranicznych, przedsiębiorcy działający na wschodnich rynkach oraz osoby wyjeżdżające na Białoruś w celach rodzinnych lub turystycznych.

Warto nadmienić, że obecnie w obiegu znajduje się tak zwany trzeci rubel białoruski. Pierwszy rubel był używany w latach 1992 – 2000 (na początku równolegle z rublem radzieckim). Ta jednostka monetarna z kodem ISO „BYB”, która mocno ucierpiała na wskutek inflacji, została wymieniona w stosunku 1 BYR (drugi rubel) = 1000 BYB. W ramach denominacji, zniknęły z obiegu stare białoruskie banknoty posiadające wysokie nominały (np. 1 mln rubli lub 5 mln rubli).

Kolejna ważna zmiana miała miejsce w 2016 r. Wtedy reżimowe władze wprowadziły tzw. trzeciego rubla białoruskiego z kodem BYN. Nowa jednostka monetarna odpowiadała 10 000 rubli ze starszej edycji. Proces wymiany papierowych pieniędzy został zakończony w grudniu 2016 r. W nawiązaniu do zmian dotyczących międzynarodowych symboli rubla (BYB → BYR → BYN) warto dodać, że przez cały czas niezmienne pozostaje oznaczenie tej waluty używane na Białorusi („руб.”). W odniesieniu do rubla białoruskiego, czasem bywa używany również łaciński symbol „Br”.

Monety i banknoty białoruskie w obiegu

Pewną ciekawostką jest to, że dopiero po wprowadzeniu trzeciego rubla (w 2016 r.), Białorusini wreszcie mogą używać monet innych niż edycje kolekcjonerskie. Wcześniej rubel białoruski także dzielił się na 100 kopiejek, ale ta zdawkowa jednostka nie występowała w obiegu. Powód stanowiła wysoka inflacja, skutkująca niewielką siłą nabywczą pieniądza. W takich warunkach, nawet najmniejsze banknoty „rublowe” nie były szczególnie przydatne. Po denominacji z 2016 roku, sytuacja wygląda już inaczej, a kopiejka stała się pełnoprawną jednostką monetarną Białorusi.

Ciekawy jest fakt, że pierwsze monety w historii Białorusi noszą datę (2009 r.) o siedem lat wcześniejszą od roku ich wprowadzenia do obiegu. Na tych metalowych pieniądzach zobaczymy zarówno charakterystyczne białoruskie ornamenty ludowe, jak i godło Białorusi, które mocno przypomina o czasach ZSRR. Zgodnie z poniższą grafiką, aktualne białoruskie monety posiadają następujące nominały:

• 1 kopiejka
• 2 kopiejki
• 5 kopiejek
• 10 kopiejek
• 20 kopiejek
• 50 kopiejek
• 1 rubel (100 kopiejek)
• 2 ruble

Można oczekiwać, że w warunkach stosunkowo wysokiej inflacji, nowe monety o najmniejszej wartości (np. 1 kopiejka), szybko staną się mało użyteczne.

Jeżeli chodzi o białoruskie banknoty, to wielu Polaków kojarzy jeszcze pierwszą ich serię z lat 90 – tych, która wyróżniała się wizerunkami dzikich zwierząt. Banknoty wyemitowane po denominacji z 2016 roku, wyglądają jednak zupełnie inaczej (patrz poniższa grafika). Podobnie jak poprzednio, na banknotach zaprezentowano ważne białoruskie zabytki. Takie budowle znalazły się na następujących nominałach papierowych pieniędzy:

• 5 rubli białoruskich
• 10 rubli białoruskich
• 20 rubli białoruskich
• 50 rubli białoruskich
• 100 rubli białoruskich
• 200 rubli białoruskich
• 500 rubli białoruskich

Po denominacji przeprowadzonej w 2016 roku, białoruskie banknoty mają stosunkowo dużą wartości. Banknot 500 rubli stanowi równowartość polskich 870 zł (wynik z 3 marca 2018 r.).

Kurs rubla białoruskiego do złotego oraz jego siła nabywcza

Tak jak już wspomnieliśmy, po denominacji z 2016 r. białoruska waluta zyskała sporo na wartości względem polskiego złotego. Wykres zaprezentowany poniżej wskazuje jednak, że przez ostatni rok systematycznie wzrastała wartość polskiej waluty w stosunku do jej białoruskiego odpowiednika. W marcu 2017 r. jeden złoty stanowił równowartość około 0,46 BYN. Rok później za złotówkę można już było nabyć około 0,57 rubla. Przyczyną tej zmiany była m.in. białoruska inflacja kształtująca się na wyższym poziomie niż analogiczny wynik dla Polski. Warto również wspomnieć o słabych wynikach białoruskiej gospodarki, która dopiero w 2017 r. (po dwóch latach przerwy) wróciła na ścieżkę wzrostu PKB.

Wymień, prześlij waluty przez internet

Relatywnie duża wartość rubla białoruskiego w stosunku do złotego, nie oznacza jednak wysokich cen u naszego wschodniego sąsiada. Dane portalu Numbeo.com dotyczące Warszawy oraz Mińska wskazują, że w białoruskiej stolicy produkty spożywcze średnio są tańsze o 24%. W przypadku poziomu czynszów za wynajem i posiłków w restauracjach, różnica na korzyść Mińska wynosi odpowiednio 49% oraz 7%. Miłą niespodzianką wydają się ceny benzyny mniejsze o połowę niż w przypadku Polski. Ceny noclegów również są niższe od stawek notowanych w naszym kraju. Wynika to m.in. z faktu, że Białoruś nie wzbudza szczególnego zainteresowania zagranicznych turystów. Opisywany kraj zaczął nieco bardziej interesować Polaków jako cel wyjazdów po wprowadzeniu pewnych elementów ruchu bezwizowego.

Praktyczne rady dla wyjeżdżających na Białoruś

Osoby wybierające się na Białoruś powinny wiedzieć, że w tym kraju generalnie przestrzegany jest zakaz płacenia przy pomocy waluty obcej. Wyjątek od restrykcyjnych przepisów dotyczy tylko wyznaczonych miejsc (np. na lotniskach albo w strefach przygranicznych). Niemile widziany przez władze jest też zakup waluty od przygodnych sprzedawców. W związku z powyższym, ruble białoruskie najlepiej kupować w lokalnych kantorach lub bankach. W przypadku większych ośrodków miejskich, korzystna wymiana złotego na białoruską walutę, nie powinna stanowić problemu. Na terenie mniejszych miast (zwłaszcza położonych dalej od polskiej granicy), znacznie łatwiej (i korzystniej) będzie wymienić euro lub dolary amerykańskie. Na Białorusi szeroko akceptowany jest również rubel rosyjski.

Warto wiedzieć, że ruble białoruskie w swojej ofercie mają niektóre polskie kantory położone w większych miastach albo blisko granicy z Białorusią. Sytuację przybyszów z Polski ułatwia fakt, że wwóz waluty na Białoruś nie jest ograniczany. Tylko w przypadku jednorazowego przewożenia kwoty większej niż 10 000 USD, konieczne będzie wypełnienie deklaracji celnej.

Na terenie większych białoruskich miast, bez problemów można znaleźć bankomaty oraz terminale do płatności bezgotówkowych. Osoby zainteresowane korzystaniem z takich urządzeń, jeszcze przed wyjazdem powinny sprawdzić ewentualne opłaty i prowizje po stronie polskiego banku oraz kursy stosowane przez tę instytucję.

Ciekawostki dotyczące waluty białoruskiej

Nowe białoruskie banknoty (podobnie jak monety), posiadają napis „2009” (patrz powyższe grafiki). Te wszystkie metalowe i papierowe pieniądze zaprojektowano z myślą o wprowadzeniu pod koniec minionej dekady. Warto wiedzieć, że w 2009 r. białoruskie władze zamierzały przeprowadzić szeroko zakrojoną reformę walutową. Te plany zostały jednak odłożone na siedem lat. Dlatego przygotowane wcześniej monety i banknoty, na dłuższy czas trafiły do skarbca banku centralnego.

Lej mołdawski (MDL)

W porównaniu z rublem białoruskim, lej mołdawski wydaje się bardziej egzotyczną walutą dla Polaków. Wynika to z faktu, że Mołdawia nie jest sąsiadem Polski, a wymiana handlowa z tym krajem nadal pozostaje niewielka. W Polsce Mołdawia kojarzy się głównie ze skrajną biedą i eksportem wina.

Wspomniany kraj posiada jednak proeuropejską orientację (o czym świadczy układ stowarzyszeniowy z UE) i podejmuje próby poważnych reform. Z roku na rok, wzrasta liczba turystów (również polskich), którzy wyjeżdżają do Mołdawii w poszukiwaniu nieskomercjalizowanych wrażeń. Takie osoby na pewno będą miały styczność z lejem mołdawskim (MDL). Wspomniana waluta pozostaje w użyciu do terenie Mołdawii począwszy od 1993 r. Warto oczywiście pamiętać o separatystycznym i prorosyjskim Naddniestrzu, które posiada nieuznawaną przez inne kraje walutę – rubla naddniestrzańskiego. Tego rubla również opisujemy w ramach naszego przeglądu mało znanych europejskich walut.

Wymień, prześlij waluty przez internet

Nazwa mołdawskiej waluty (rum. „leu” = lew), podobnie jak urzędowy język kraju to jeden z licznych dowodów na bardzo bliskie kulturowe związki Mołdawii oraz Rumunii. Warto wiedzieć, że od 1918 r. do 1944 r. w Mołdawii płacono srebrnym lejem rumuńskim. Na początku lat 90 – tych, ujawniły się tendencje zjednoczeniowe. Później jednak Mołdawianie wybrali niezależność od swojego rumuńskiego sąsiada. Wiązało się to również z ustanowieniem własnej waluty podzielnej na 100 banów. Taką samą podjednostkę leja (ban), obecnie posiada również Rumunia. Na szczęście międzynarodowe symbole waluty mołdawskiej (MDL) i rumuńskiej (RON) są zupełnie inne, co chroni przed pomyłkami.

Mołdawskie monety i banknoty w obiegu

Tak jak już wspomnieliśmy, lej mołdawski został wprowadzony do obiegu w 1993 r. Nowa waluta zastąpiła tymczasowe kupony pieniężne na całym obszarze kraju poza Naddniestrzem. Od tej pory, zmiany dotyczące mołdawskich monet były bardzo rzadkie. Warto jedynie odnotować wprowadzenie nowej wersji monety o nominale 50 banów (patrz poniższa grafika). Mołdawskie monety prezentują się raczej bardzo typowo i nie zwracają szczególnej uwagi. Obecnie w kieszeniach i portfelach Mołdawian, można znaleźć następujące monety z pierwszej serii:

• 1 ban
• 5 banów
• 10 banów
• 25 banów
• 50 banów

Warto wiedzieć, że monety o najmniejszym nominale (1 ban) już od dłuższego czasu nie są emitowane, ale nadal stanowią akceptowany środek płatniczy. Spadająca liczba tych metalowych pieniążków sprawia jednak, że ceny coraz częściej są zaokrąglane do 5 lub 10 banów.

Trzeba wspomnieć, że bank centralny Mołdawii niedawno zaprezentował nowe monety o nominale 1 leja, 2 lei, 5 lei oraz 10 lei (patrz poniżej). Ta metalowe pieniądze zastąpią banknoty o identycznych nominałach. Nowe mołdawskie monety, z pewnością są znacznie ładniejsze od tych znajdujących się w obiegu przez ostatnie 25 lat. Osoby wyjeżdzające do Mołdawii w 2018 roku, będą już mogły zobaczyć nowe monety. Początek ich emisji zaplanowano bowiem na koniec lutego bieżącego roku.

Po nowych monetach, prawdopodobnie przyjdzie czas na zmiany dotyczące mołdawskich banknotów. Obecna seria papierowych pieniędzy znajduje się w obiegu już od 1993 r. Warto zwrócić uwagę, że wszystkie nominały mają bardzo podobny wygląd (z wizerunkiem hospodara Stefana III), a najbardziej odróżnia je bogata kolorystyka. Obecna seria mołdawskich banknotów składa się z następujących nominałów:

• 1 lej
• 5 lei
• 10 lei
• 20 lei
• 50 lei
• 100 lei
• 200 lei
• 500 lei
• 1000 lei

Trzeba nadmienić, że poniższa grafika przedstawia banknoty ze starszych emisji. Ich nowsze wersje (np. wprowadzone w 2015 r.), różnią się tylko kolorystyką (nieznacznie) i szczegółami zabezpieczeń, które można zauważyć po dokładniejszej analizie.

Kurs leja mołdawskiego względem złotego oraz jej siła nabywcza

Omówienie wartości leja mołdawskiego (MDL) względem złotego wydaje się bardzo potrzebne, bo mówimy o walucie, która w Polsce cieszy się bardzo małym zainteresowaniem. Poniższy wykres pozwoli nam ocenić, jak notowania MDL kształtowały się przez poprzednie 12 miesięcy (marzec 2017 r. – marzec 2018 r.). W tym okresie kurs PLN/MLD zwykle wahał się od 4,80 leja do 5,00 lei. Przy takiej relacji wymiennej, za 100 złotych można nabyć mniej więcej 480 – 500 lei mołdawskich. Warto wspomnieć, że aktualne notowania MDL są bardziej korzystne dla naszych rodaków. W połowie 2013 r. jeden złoty był warty tylko 3,72 MDL. Na osłabienie mołdawskiej waluty wpłynęła między innymi wysoka inflacja. Na przełomie 2015 r. i 2016 r. wynosiła ona prawie 14% w ujęciu rocznym. Notowania leja umacniał natomiast dość wysoki wzrost gospodarczy. Warto wiedzieć, że w 2016 r. mołdawska gospodarka „urosła” o 4,1%. Analogiczny wynik z 2017 r. może przekroczyć 3,5%.

Wymień, prześlij waluty przez internet

Polscy turyści chwalący sobie wyjazdy do Mołdawii zwracają uwagę, że oprócz korzystnego przelicznika walutowego, zachęcające są również ceny miejscowych dóbr i usług. Dane serwisu Numbeo.com z Warszawy i Kiszyniowa wskazują, że w mołdawskiej stolicy artykuły spożywcze są tańsze przeciętnie o 28%. Analogiczne różnice na korzyść Kiszyniowa dotyczące kosztów najmu mieszkania, posiłków w restauracjach oraz paliwa wynoszą odpowiednio: 58%, 36% i 24%. Osoby wyjeżdzające do Mołdawii, mogą również liczyć na niskie ceny noclegów. Trzeba się jednak przygotować na to, że najtańsze oferty będą prezentować niski standard. Mołdawia próbuje przyciągać zagranicznych turystów (m.in. miłośników wina), ale przeszkodą nadal jest słabo rozwinięta baza turystyczna.

 

Praktyczne rady dla turystów odwiedzających Mołdawię

Jak nietrudno się domyślić, Mołdawia pod względem gęstości sieci placówek bankowych, bankomatów i terminali płatniczych, nie może konkurować z Polską. W związku z powyższym, podstawowym środkiem płatniczym nadal pozostaje gotówka. Karta płatnicza może pełnić jedynie rolę pomocniczą. Podobnie jak w innych przypadkach, przed wyjazdem trzeba sprawdzić kursy naliczane przez nasz bank i organizację płatniczą (VISA/MasterCard) oraz ewentualne prowizje/opłaty dotyczące obsługi zagranicznych bankomatów.

Osoby zamierzające kupić leja mołdawskiego w Polsce, poczują się zawiedzione. Istnieje tylko możliwość łatwego zakupu leja używanego na terenie Rumunii. W związku z powyższym, konieczne będą dwie operacje. Pierwsza z nich to wymiana złotówek na euro lub dolary amerykańskie. Po wjeździe na teren Mołdawii, można kupić lokalną walutę. Pierwsze kantory znajdują się w pobliżu granicy, ale ich kursy niekoniecznie będą szczególnie atrakcyjne. Innym problemem jest prowizja za wymianę, eliminująca korzyści z pozornie atrakcyjnego kursu. Osoby wybierające się do Kiszyniowa zaraz po wjeździe do Mołdawii, mogą tam poszukać kantorów z kursami lepszymi niż te położone blisko granicy. Kolejną zaletą Kiszyniowa jest obecność całodobowych kantorów.

Nie warto od razu wymieniać całej posiadanej kwoty, bo ewentualne nadwyżki monet i banknotów będą kłopotliwe po zakończeniu urlopu. Nadwyżkowe leje trzeba sprzedać jeszcze przed wyjazdem z Mołdawii. Po powrocie ze wspomnianego kraju, leje posłużą tylko jako ciekawa pamiątka z wakacji.

Ciekawostki dotyczące waluty Mołdawii

Nieznajomość mołdawskiej waluty wśród mieszkańców pozostałych krajów Europy, wynika m.in. z niskiego poziomu rozwoju gospodarczego Mołdawii oraz niewielkiego natężenia ruchu turystycznego. Mołdawia obecnie jest najrzadziej odwiedzanym krajem Europy Środkowej i Wschodniej. Można jednak zaobserwować wzrost zainteresowania tym dość egzotycznym rejonem Starego Kontynentu.

Denar macedoński (MKD)

Macedonia zyskuje popularność jako cel wakacyjnych wypraw, ale nadal nie może dorównać np. Chorwacji. Ten kraj przyciąga brakiem turystycznego tłoku, dziką przyrodą, kulturową różnorodnością i bogatą historią. Macedonia wprawdzie nie ma dostępu do morza, ale na amatorów ciepłej wody czeka m.in. duże oraz głębokie Jezioro Ochrydzkie.

Polaków do odwiedzenia Macedonii zachęca również niski poziom tamtejszych cen (o czym dokładniej napiszemy później). Każdy urlopowicz wybierający się do ojczyzny Aleksandra Wielkiego, prawdopodobnie będzie miał styczność z lokalną walutą, czyli denarem macedońskim. Wspomniana waluta jest używana od 1992 roku, czyli niemal od początku niepodległości Macedonii. Denara wprowadzono na miejsce jugosłowiańskiego dinara (wymiana w stosunku 1:1). Rok później (w 1993 r.) miała miejsce kolejna wymiana pieniędzy połączona z wprowadzeniem tzw. drugiego denara (o wartości 100 poprzednich denarów).

Pomimo dość długiego okresu obowiązywania macedońskiej waluty, wielu Polaków myli ją z serbskim dinarem, czyli inną jednostką pieniężną, której nazwa pochodzi od rzymskiej srebrnej monety (denara). Na szczęście międzynarodowe symbole walut Serbii i Macedonii są zupełnie różne (odpowiednio: RSD i MKD). Obydwie waluty odróżnia również nazwa podjednostki (1 MKD = 100 deni, 1 RSD = 100 para). Warto nadmienić, że na terenie Macedonii oprócz symbolu MKD, używany jest skrót w cyrylicy oznaczający denara („ден”). Osoby wybierające się do opisywanego państwa, powinny przynajmniej w zarysie poznać lokalny alfabet, gdyż to przyda się nie tylko podczas czytania cen i wymiany walut.

Macedońskie monety i banknoty w obiegu

Już wcześniej wspomnieliśmy o podjednostce denara macedońskiego (deni). Monetę o wartości 50 deni, można zobaczyć na poniższej grafice. Takiego pieniądza jednak nie napotkamy podczas zakupów w Macedonii, ponieważ został on wycofany z uwagi na niską siłę nabywczą. Począwszy od 2013 roku, denar stał się jedyną używaną jednostką monetarną. Jak widać, Macedonia obecnie nie może pochwalić się dużą liczbą monet. W obiegu znajdują się tylko trzy nominały z psem pasterskim (1 denar), łososiem (2 denary) oraz rysiem (5 denarów).

 

Ze znacznie większą liczbą używanych nominałów, mamy do czynienia w przypadku macedońskich banknotów (patrz poniżej). Te papierowe pieniądze wyróżniają się żywymi kolorami i przedstawieniem wielu motywów nawiązujących do dziedzictwa kulturowego Macedonii. Warto dodać, że poniższa grafika przedstawia banknoty emitowane od 1996 roku. Mowa o następujących pieniądzach:

• 10 denarów macedońskich
• 50 denarów macedońskich
• 100 denarów macedońskich
• 200 denarów macedońskich
• 500 denarów macedońskich
• 1000 denarów macedońskich
• 2000 denarów macedońskich
• 5000 denarów macedońskich

Wcześniejsza seria banknotów (emitowana od 1993 r. do 1996 r.), nie stanowi już legalnego środka płatniczego na terenie Macedonii.

Wartość denara macedońskiego do złotego oraz jego siła nabywcza

W skali międzynarodowej, denar macedoński jest nieco ważniejszą walutą niż poprzednio opisywany lej mołdawski. Mimo tego można przypuszczać, że bardzo niewielu Polaków śledzi notowania waluty z Macedonii. Aktualnie cechuje się ona niewielką wartością w relacji do złotego, co potwierdza wykres zaprezentowany poniżej.

Dane z portalu xe.com wskazują, że przez ostatnie 12 miesięcy (naliczane wstecz od marca 2018 r.), kurs PLN/MKD wahał się od 14,2 do 14,9. Nie mieliśmy zatem do czynienia z bardzo dużymi wahaniami kursowymi, a ogólny trend (spadek wartości MKD względem PLN) był korzystny dla polskich turystów. Na początku marca 2018 roku, za 100 zł mogli oni nabyć około 1470 denarów macedońskich. Warto dodać, że w skali dwóch ostatnich lat, złoty także umocnił się względem macedońskiej waluty.

Wymień, prześlij waluty przez internet

Zaletą wczasów w Macedonii jest nie tylko korzystna relacja kursowa między MKD i PLN. Warto również zwrócić uwagę na lokalny poziom cen. Podobnie jak w przypadku innych krajów, powołamy się na dane serwisu Numbeo.com. Według tych informacji z marca 2018 roku dotyczących Warszawy oraz Skopje, w macedońskiej stolicy produkty spożywcze przeciętnie są tańsze o 21%. Analogiczne różnice dotyczące kosztów najmu, posiłków w restauracjach oraz cen paliwa wynoszą odpowiednio: 58%, 33% i 7% (oczywiście na korzyść Skopje). Pod względem ogólnego poziomu cen dóbr i usług, stolica Macedonii prezentuje się podobnie jak na przykład Tirana.

Praktyczne rady dla wyjeżdżających do Macedonii

Porady płatnicze dla Polaków podróżujących do Macedonii są podobne jak w przypadku wypraw do innych krajów bałkańskich. Podczas zwiedzania Macedonii nie można całkowicie zdawać się na kartę płatniczą (tym bardziej, że mogą wystąpić koszty przewalutowania transakcji). Możliwość płacenia w euro występuje na terenie dużych hoteli, sklepów i stacji paliw. Podczas podróży na prowincję, o wiele bardziej przydatne będą denary. Warto również pamiętać, że obowiązujące przepisy wymuszają na sprzedawcach przyjmowanie płatności w narodowej walucie. Wyjątki od tej zasady, mogą wiązać się z niekorzystnym kursem przeliczeniowym euro. W przypadku zakupów o większej wartości, warto zachować paragony, które przydadzą się na przykład podczas kontroli celnej.

W związku z powyższym, najlepszym rozwiązaniem wydaje się zakup euro lub dolarów amerykańskich przed wyjazdem z Polski i późniejsza wymiana tych walut na terenie Macedonii. Optymalnym wariantem jest euro, które w razie potrzeby chętniej przyjmie lokalny sprzedawca. Coraz większa akceptowalność euro na obszarze Macedonii (pomimo restrykcyjnych przepisów), jest związana ze wzrostem liczby turystów przyjeżdzających z krajów Unii Europejskiej. W przypadku wymiany euro na denary, lepiej od razu nie konwertować całej kwoty, bo ewentualne nadwyżki trzeba będzie sprzedać jeszcze przed opuszczeniem Macedonii. Polskie kantory tylko sporadycznie oferują wymianę MKD. Z uwagi na niewielką liczbę takich transakcji, kursy proponowane w Polsce, mogą pozostawiać wiele do życzenia. To tłumaczy również, dlaczego zakup denarów przed wyjazdem do Macedonii jest nieopłacalny.

Ciekawostki dotyczące waluty macedońskiej

Macedonia podobnie jak inne kraje powstałe na wskutek rozpadu socjalistycznej Jugosławii, doświadczyła bardzo wysokiej inflacji. Między innymi dlatego wprowadzono tzw. drugiego denara (1993 r.) na miejsce poprzednio używanej waluty. Dane Banku Światowego wskazują, że w 1992 r. stopa macedońskiej inflacji osiągnęła poziom aż 1272%. Hiperinflację udało się zdławić dopiero w połowie lat 90 – tych. Od tej pory, roczny wzrost cen nie przekroczył poziomu 20%.

Dinar serbski (RSD)

Wielu starszych Polaków kojarzy nazwę „dinar” z dinarem jugosłowiańskim. Ta waluta kompletnie zdewastowana przez inflację, przestała istnieć po zmianie Federalnej Republiki Jugosławii w związek Serbii i Czarnogóry (2003 r.). Już wcześniej inne kraje wchodzące w skład byłej socjalistycznej Jugosławii, przyjęły własne waluty narodowe (dinara chorwackiego/kunę chorwacką, tolara słoweńskiego i dinara bośniackiego/bośniacką markę zamienną). Czarnogóra z kolei zdecydowała się na jednostronne przyjęcie marki niemieckiej (1999 r.) i późniejsze wprowadzenie euro (tzw. euroizację). O tej kwestii jeszcze napiszemy w kolejnych częściach naszego poradnika. Warto wiedzieć, że już w momencie wprowadzenia do obiegu (2003 r.), dinar serbski był używany wyłącznie przez Serbów, bo Czarnogórcy wybrali euro jako walutę rozliczeniową. Ostateczne odłączenie Czarnogóry od Serbii (w 2006 r.), przekreśliło szanse na zmianę tego stanu rzeczy. Trzeba wspomnieć, że dinara serbskiego nie przyjęło również Kosowo, które Serbowie uznają za zbuntowaną prowincję.

W związku z powyższym, nazwa „dinar serbski” obecnie jest zupełnie uzasadniona etnicznie. Ta nazwa nawiązuje do rzymskiej antycznej monety, czyli srebrnego denara. Warto dodać, że na terytorium dzisiejszej Serbii już wcześniej płacono dinarami (lata 1868 – 1920 i 1941 – 1944). Obecnie dinar pozostaje jedyną jednostką płatniczą w Serbii, bo para (1/100 dinara) cechuje się zbyt małą siłą nabywczą, aby uwzględniać ją w codziennych rozliczeniach. Trzeba również wspomnieć, że oprócz międzynarodowego symbolu ISO (RSD), w odniesieniu do dinara serbskiego jest używany symbol „дин”. Osoby znające cyrylicę, nie będą miały problemów z jego odczytaniem. Znajomość alfabetu używanego m.in. przez Serbów, Macedończyków oraz Czarnogórców, z pewnością przyda się podczas wizyty na Bałkanach.

Monety i banknoty w obiegu

W nawiązaniu do wcześniej opisywanych kwestii językowych, warto zwrócić uwagę, że na serbskich monetach aktualnie znajdują się nie tylko napisy w cyrylicy (patrz poniższa grafika). Wszystkie zaprezentowane poniżej monety są używane przez Serbów, ale dwa nominały (10 dinarów i 20 dinarów) stosunkowo rzadko pojawiają się w kieszeniach i portfelach. Znacznie częściej można spotkać banknoty o tym samym nominale. W aktualnej serii serbskich monet (emitowanej od 2003 roku), oprócz 10 dinarów i 20 dinarów znajdziemy również monety o wartości 1 dinara, 2 dinarów oraz 5 dinarów. Wszystkie metalowe pieniądze widoczne na poniższej grafice, oprócz serbskiego herbu przedstawiają ważne zabytki architektoniczne Serbii. Na nowszych edycjach monety 20 dinarów zamiast Cerkwi Św. Sawy, zobaczymy portrety postaci historycznych (m.in. znanego wynalazcy Nikoli Tesli).

 

Wraz z wprowadzeniem dinara serbskiego w 2003 roku, wyprodukowano również odpowiednie banknoty dla nowej waluty Serbii. Te ładne i charakterystyczne papierowe pieniądze, zostały przedstawione na poniższej grafice. Serbskie banknoty z poszczególnych lat emisji, znacząco się od siebie nie różnią. Najpierw do obiegu trafiły następujące nominały: 100 dinarów, 1000 dinarów i 5000 dinarów. Później cała seria została uzupełniona o 500 dinarów (2004 r.), 50 dinarów (2005 r.), 10 dinarów/20 dinarów (2006 r.) i 2000 dinarów (2011 r.).

 

Kurs dinara serbskiego do złotego oraz jego siła nabywcza

W przeszłości serbski dinar mocno ucierpiał na wskutek zawirowań politycznych (związanych m.in. z Kosowem oraz odłączeniem Czarnogóry). Spore znaczenie miały też problemy gospodarki osłabionej sankcjami międzynarodowymi oraz wojnami z lat 90 – tych. Obecnie sytuacja gospodarcza oraz polityczna opisywanego kraju, przedstawia się już znacznie lepiej, co ma wpływ również na stabilność dinara. Warto dodać, że Serbia obecnie posiada status kandydata do Unii Europejskiej. Planowane dołączenie tego kraju do wspólnoty europejskiej zaplanowano na 2025 r. (podobnie jak w przypadku Czarnogóry).

Informacje z minionych 12 miesięcy (marzec 2017 r. – marzec 2018 r.) dotyczące kursu PLN/RSD wskazują, że w tym okresie dinar rzeczywiście nie doświadczał kursowych turbulencji. Za 1 złotego zwykle można było kupić 28 dinarów – 29 dinarów. Generalnie rzecz biorąc, serbska waluta zyskała na wartości w analizowanym okresie. Nie była to jednak zmiana, która mogłaby znacząco zmniejszać opłacalność wakacyjnego wyjazdu do Serbii.

Serbia podobnie jak inne kraje bałkańskie, wyróżnia się niższym poziomem cen niż Polska. Dane portalu Numbeo.com, na które wielokrotnie się powołujemy wskazują, że średnie różnice cenowe między Belgradem i Warszawą wynoszą:

• 15% w przypadku artykułów spożywczych
• 46% dla stawek za najem mieszkania
• 10% w przypadku posiłków z restauracji

Co zaskakujące, Belgrad cechuje się wyższym kosztem zakupu paliwa niż Warszawa. Ogólnie rzecz biorąc, belgradzkie ceny dóbr i usług konsumpcyjnych, kształtują się na poziomie o 9% niższym od wyników z Warszawy. To znacznie gorszy wynik niż analogiczne różnice obliczone dla Tirany (19%), Mińska (26%), Kiszyniowa (28%) oraz Skopje (21%). Dość zbliżone średnie ceny dla przykładowego koszyka dóbr i usług, odnotowano natomiast w Belgradzie i Sarajewie.

Praktyczne rady dla turystów

Serbia jest popularniejszym celem wyjazdów polskich turystów niż na przykład Mołdawia. Mimo tego Polacy nie powinni liczyć, że na miejscu łatwo wymienią złotówki.

Znacznie lepszym rozwiązaniem jest zakup euro (np. w kantorze internetowym) i późniejsza transakcja (EUR → RSD) już na terenie Serbii. Za takim rozwiązaniem, przemawiają również trudności z zakupem serbskiej waluty w Polsce. Nieliczne kantory oferujące dinara, obecnie znajdziemy m.in. na terenie Warszawy.

Podobnie jak w przypadku innych krajów bałkańskich, niewielkie kwoty wyrażone w euro lub lokalnej walucie, przydadzą się podczas regulowania opłat za przejazd drogami. Takich opłat nie można uregulować przy pomocy polskich złotówek.

Warto pamiętać, że przy wjeździe do Serbii (bez wezwania celników), trzeba zgłosić środki pieniężne powyżej 10 000 EUR. Brak takiego zgłoszenia skutkuje później poważnymi problemami (z utratą pieniędzy włącznie).

Ostrożność trzeba również zachować podczas korzystania z serbskich bankomatów! Dość częste są bowiem przypadki instalowania urządzeń służących do kradzieży danych karty płatniczej.

Podczas zwiedzania Serbii, karta debetowa w euro, na pewno może się przydać do płatności w większych miastach albo na stacjach benzynowych. Jako podstawowy środek płatniczy, trzeba jednak traktować gotówkę. Warto pamiętać, że ewentualna wymiana dinarów po powrocie do kraju będzie nieopłacalna i problematyczna.

Wymień, prześlij waluty przez internet

Ciekawostki dotyczące waluty Serbii

Jugosłowiański dinar, czyli poprzednik dinara serbskiego, padł ofiarą najwyższej udokumentowanej inflacji na świecie. Stopa jugosłowiańskiej inflacji (m.in. z powodu międzynarodowych sankcji), osiągnęła poziom 313 milionów procent na początku 1994 r. Pomiędzy 1 października 1993 r. i 24 stycznia 1994 r. łączna stopa inflacji wyniosła 5 biliardów procent.

Sytuację poprawiło wprowadzenie tzw. nowego dinara jugosłowiańskiego i kursowe powiązanie go z marką niemiecką. Z obiegu wycofano również banknoty „dinarowe” o astronomicznie wysokich nominałach (np. 500 mld dinarów).

Rubel naddniestrzański (nieoficjalnie: RUP/PRB) 

Rubel naddniestrzański to najbardziej egzotyczna i nietypowa waluta, jaką mamy przyjemność opisywać w naszym przewodniku. Na taki status waluty Naddniestrza składa się kilka faktów.

Po pierwsze, wspomniany rubel jest walutą państwa nieuznawanego międzynarodowo (nawet przez Rosję). Z prawnego punktu widzenia, Naddniestrze nadal pozostaje częścią Mołdawii. Sytuacja faktyczna oczywiście wygląda zupełnie inaczej – między innymi ze względu na obecność rosyjskich wojsk oraz uzależnienie polityczne i gospodarcze opisywanego regionu od Moskwy. Rubel naddniestrzański z uwagi na bardzo specyficzny status emitującego go terytorium, nie jest uznawany jako środek płatniczy w ramach wymiany międzynarodowej. Wspomniana waluta nie posiada nawet międzynarodowego kodu ISO. Nieoficjalnie używane są różne trzyliterowe skróty (m.in. RUP oraz PRB). Szanse na uznanie rubla z Naddniestrza jako pełnoprawnej waluty, obenie wydają się niewielkie. Tym niemniej, stanowi ona akceptowalny środek płatniczy na terenie zbuntowanej i prorosyjskiej części Mołdawii. Opisywanymi rublami zapłacimy między innymi w sklepach wszechwładnej firmy Sheriff, która oprócz handlu kontroluje m.in. lokalne media.

Warto nadmienić, że rubel naddniestrzański został wprowadzony do obiegu w 1994 r. Wcześniej na tym terenie używano po prostu rubli radzieckich i rubli rosyjskich zaopatrzonych w odpowiednią pieczątkę. Pierwszy rubel naddniestrzański, który ucierpiał na wskutek wysokiej inflacji, został wymieniony jeszcze w 1994 r. (w stosunku 1:1000). Tak zwany drugi rubel naddniestrzański również szybko się zdewaluował, co skutkowało koniecznością przeprowadzenia kolejnej wymiany (w 2000 roku). Wartość drugiego rubla z Naddniestrza spadła tak mocno, że 1 milion tych starszych rubli wymieniano na jednego nowego rubla (tzw. trzeciego rubla naddniestrzańskiego).

Co ważne, rubel naddniestrzański dzieli się na 100 kopiejek. Po ostatniej denominacji z 2000 roku, pojawiła się konieczność używania takiej niewielkiej jednostki rozliczeniowej (w ramach monet). Wcześniej wartość nabywcza 1 RUP była tak niewielka, że do wymiany wystarczały banknoty o dużych nominałach.

Monety i banknoty w obiegu

Rubel naddniestrzański podobnie jak uznane międzynarodowo waluty, posiada swojego centralnego emitenta. Mowa o Banku Republiki Naddniestrzańskiej. Wspomniana instytucja obecnie emituje dwa zupełnie różne typy monet. Pierwsza grupa to monety wprowadzone w 2000 roku, które cechują się między innymi obecnością godła Naddniestrza z sierpem i młotem. Wiele podobnych radzieckich akcentów, znajdziemy również w samym Naddniestrzu. W ramach starszej „poradzieckiej” serii monet, wyemitowano następujące nominały: 1 kopiejka, 5 kopiejek, 10 kopiejek, 25 kopiejek oraz 50 kopiejek.

Zupełnie inaczej wyglądają kolorowe monety (a właściwie żetony) wykonane z plastiku, które Bank Republiki Naddniestrzańskiej wprowadził do obiegu w 2014 r. Te ciekawe „monety” szybko stały się obiektem zainteresowania światowych mediów. Nadrukowano na nich portrety postaci historycznych (m.in. rosyjskiego generała Suworowa, który założył Tyraspol – stolicę Naddniestrza). Naddniestrzańskie żetony są emitowane w czterech nominałach: 1 rubel, 3 ruble, 5 rubli oraz 10 rubli. Ciekawostkę stanowi obecność trzyrublowego żetonu. Taki nominał jest wyjątkowo rzadko spotykamy na monetach i banknotach.

Postacie historyczne (m.in. generała Suworowa), zobaczymy również na aktualnych banknotach Naddniestrza (patrz poniższa grafika). Ta seria papierowych pieniędzy jest emitowana od 2000 roku. Obecnie w jej skład wchodzą następujące nominały:

• 1 rubel naddniestrzański
• 10 rubli naddniestrzańskich
• 25 rubli naddniestrzańskich
• 50 rubli naddniestrzańskich
• 100 rubli naddniestrzańskich
• 200 rubli naddniestrzańskich

Jak widać, dwa charakterystyczne żetony emitowane w Naddniestrzu (3 ruble oraz 5 rubli), mają zapełnić monetarną lukę między banknotem jednorublowym oraz dziesięciorublówką. Warto wspomnieć, że w ramach starszej serii banknotów (od 2000 r. do 2007 r.), emitowano również pięćset rubli z wizerunkiem Katarzyny II. Dobór postaci historycznych widocznych na banknotach, bardzo dobrze odzwierciedla prorosyjską linię polityczną władz Naddniestrza.

Przeczytaj nasz opis rosyjskiego rubla i sprawdź jego kurs >

Wartość waluty względem złotego oraz jej siła nabywcza

Ze względu na specyficzny status rubla naddniestrzańskiego, tej waluty nie znajdziemy na FOREX-ie i portalach prezentujących kursy walutowe (np. xe.com). O urzędowej wartości RUP informuje nas tylko strona emitenta, czyli Banku Republiki Naddniestrzańskiej. Na początku marca 2018 r. (04.03.2018 r.), wspomniana instytucja ustaliła następujące kursy swojego rubla:

• USD – 16,0000 RUP
• EUR – 19,7104 RUP
• GBP – 22,0832 RUP
• RUB – 0,2816 RUP
• UAH – 0,6030 RUP
• MDL – 0,9552 RUP
• PLN – 4,67235 RUP

Podane powyżej stawki wskazują, że na początku marca 2018 r. naddniestrzański rubel i mołdawski lej miał bardzo podobną wartość. Za 100 zł można było kupić około 470 jednostek waluty z Naddniestrza. Przed zakupem takiej ilości rubli w lokalnym banku lub kantorze, warto zadać sobie pytanie, czy będą one rzeczywiście potrzebne. Naddniestrze liczy sobie tylko 4163 km² powierzchni, nie posiada wielu atrakcji turystycznych i ogranicza czas pobytu turystów (nieposiadających meldunku) do 24 godzin. Atutem Naddniestrza z pewnością są niskie ceny produktów konsumpcyjnych (podobne jak w Mołdawii). Portal Numbeo.com niestety nie udostępnia dokładnych statystycznych porównań dotyczących cen w Polsce i Naddniestrzu. Dla większości osób nie będzie to jednak problem, gdyż produkty w podobnej cenie można kupić na terenie Mołdawii.

Praktyczne rady dla turystów odwiedzających Nadniestrze

Praktyczne rady dla turystów udających się do Naddniestrza warto rozpocząć od oficjalnego komunikatu Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej w Kiszyniowie. Jest on następujący: „Ambasada RP w Kiszyniowie przestrzega obywateli polskich przed podróżami do Naddniestrza. Polacy, którzy na terenie tej separatystycznej republiki wejdą w kolizję z tamtejszym wymiarem sprawiedliwości, praktycznie nie mogą liczyć na pomoc i opiekę konsularną polskiej placówki w Kiszyniowie. Polska uważa Naddniestrze za integralną część Mołdawii, natomiast władza Republiki Mołdawii nie rozciąga się na obszar tej prowincji. Miejscowe służby graniczne i celne pod byle pretekstem wymuszają od cudzoziemców opłaty za rzekome naruszenia tamtejszych przepisów. Wobec takiej samowoli naddniestrzańskiej policji, służb celnych i granicznych władze Mołdawii nie mają możliwości reagowania”. W Internecie można znaleźć skargi turystów (nie tylko polskich) na działanie urzędników z Naddniestrza oraz tamtejszych służb mundurowych. Warto również pamiętać, że za nieprzestrzeganie obowiązku meldunkowego grozi wysoka kara (ok. 750 USD).

Osoby które pomimo powyższych ostrzeżeń, chcą zobaczyć samozwańczą republikę i liczne relikty komunizmu (np. pomniki Lenina), powinny brać pod uwagę płatność gotówką. Nawet jeśli uda się znaleźć bankomat akceptujący kartę debetową VISA lub MasterCard, to najprawdopodobniej wypłaci on dolary amerykańskie, euro lub ruble. Takie waluty można sobie przygotować jeszcze przed wyjazdem z Polski. Większość turystów nie przebywa w Naddniestrzu dłużej niż 1 – 2 dni, więc wymiana dużej sumy na ruble naddniestrzańskie jest zbyteczna. Przed wyjazdem warto dokonać ponownej konwersji nadwyżkowych rubli (np. w jednym z lokalnych banków). Naddniestrzańskiej waluty nie wymienimy bowiem za granicami tego kraju. Pieniądze z Naddniestrza zwykle nie są również akceptowane jako środek płatniczy w Mołdawii.

Ciekawostki dotyczące waluty

Bank Republiki Naddniestrzańskiej posiada podobne zadania oraz uprawnienia, jak inne banki centralne (m.in. ustala urzędowe kursy walut i poziom stóp procentowych). Wspomniana instytucja dość często emituje również kolekcjonerskie monety i banknoty. Podczas późniejszej sprzedaży na portalach aukcyjnych (np. eBay.com), mogą one cieszyć się zainteresowaniem miłośników numizmatyki.

Euro (EUR) – waluta Czarnogóry

Opisując dinara serbskiego, wspomnieliśmy o nietypowej polityce walutowej Czarnogóry. Ten region przyjął markę niemiecką jako środek płatniczy już w 1999 roku.

Wprowadzenie marki niemieckiej jako waluty w Czarnogórze, odbyło się za zgodą Niemiec. Rok później marka stała się wyłącznym środkiem płatniczym, a 2002 r. przyniósł jednostronną euroizację, czyli wprowadzenie euro bez uzgodnień z Komisją Europejską. Takie jednostronne przyjęcie europejskiej waluty okazało się kłopotliwe dla UE (głównie z politycznego punktu widzenia). Niewielkie znaczenie międzynarodowe Czarnogóry sprawiło jednak, że protesty Unii Europejskiej nie były szczególnie żywiołowe, a bałkańskiego kraju nie spotkały żadne sankcje. Teraz okazuje się jednak, że jednostronnie przyjęte euro jest problemem w perspektywie przystąpienia Czarnogóry do Unii Europejskiej. Ten mały bałkański kraj jako członek UE, nie może używać europejskiej waluty bez wcześniejszego spełnienia kryteriów dotyczących m.in. zadłużenia oraz inflacji. Teoretycznie Czarnogóra powinna zrezygnować z euro, a następnie przyjąć je na takich samych zasadach jak każdy inny kraj eurolandu.

Wciąż nie wiadomo, jak zostanie rozstrzygnięty powyższy problem. Na razie Czarnogóra korzysta z europejskiej waluty jako dodatkowego atutu turystycznego. Trzeba jednak zdawać sobie sprawę, że euroizacja przyniosła opisywanemu krajowi również pewne problemy. Jednym z nich jest brak możliwości prowadzenia samodzielnej polityki monetarnej i kontrolowania podaży pieniądza. Takie wewnętrzne problemy Czarnogóry oczywiście nie martwią osób odwiedzających Czarnogórę. Wiele z nich chwali powszechną akceptowalność euro i brak konieczności wizyt w lokalnych kantorach.

Przeczytaj nasz artykuł na Kurencja.com i dowiedz się więcej o euro >

Monety i banknoty w obiegu w Czarnogórze

Czarnogóra jako kraj nieposiadający prawa do emisji banknotów i monet euro, w 2002 roku musiała nabyć potrzebną gotówkę w zamian za posiadane rezerwy walutowe. Po ponad 15 latach, status euro w Czarnogórze nadal nie uległ zmianie. Dlatego mały bałkański kraj musi uważnie kontrolować liczbę euro w obiegu. Spadek tej liczby bez możliwości dodruku, mógłby skutkować problemami płatniczymi i paraliżem całej gospodarki.

Dla Czarnogóry jako państwa dokonującego jednostronnego przyjęcia euro, oczywiście nie przewidziano osobnego wzoru monet (takiego, jaki mają państwa oficjalnie należące do Strefy Euro). W związku z powyższym, na terenie Czarnogóry możemy spotkać monety euro posiadające na rewersie bardzo różne wzory. Sprzedawcy z opisywanego kraju akceptują wszystkie nominały monet euro (1 eurocent, 2 eurocenty, 5 eurocentów, 10 eurocentów, 20 eurocentów, 50 eurocentów, 1 euro oraz 2 euro – patrz poniższa grafika).

W związku z jednostronną euroizacją, na terenie Czarnogóry można również płacić wszystkimi banknotami euro (tzn. 5 euro, 10 euro, 20 euro, 50 euro, 100 euro, 200 euro oraz 500 euro). Najbardziej przydatne będą oczywiście mniejsze nominały. Warto pamiętać, że na obszarze Czarnogóry, euro ma o wiele większą siłę nabywczą niż na przykład w Niemczech lub Francji.

 

Wartość waluty względem złotego oraz jej siła nabywcza w Czarnogórze

Czarnogórska euroizacja jest korzystna dla turystów z Polski nie tylko dlatego, że nie muszą oni kupować egzotycznej waluty (takiej jak np. macedoński denar). Obowiązywanie euro na terenie Czarnogóry chroni również Polaków przed niekorzystnymi skutkami dużych wahań kursowych. Warto pamiętać, że euro jest tą spośród globalnych walut, która w relacji do złotego cechuje się najmniejszą zmiennością. Wynika to między innymi z silnego powiązania polskiej gospodarki i gospodarek Strefy Euro (przede wszystkim niemieckiej).

Informacje przedstawione na poniższym wykresie wskazują, że przez ostatnie 12 miesięcy (od marca 2017 r. do marca 2018 r), za 1 euro trzeba było zapłacić od 4,15 zł do 4,35 zł. Począwszy od początku października 2017 roku, widoczne stało się umocnienie krajowej waluty względem euro. Taki trend oczywiście jest korzystny z punktu widzenia polskich turystów kupujących EUR przed podróżą zagraniczną (nie tylko do Czarnogóry).

Przy planowaniu zakupu potrzebnej ilości euro, warto wziąć pod uwagę poziom cen na terenie Czarnogóry. Dane serwisu Numbeo.com, na które często się powołujemy wskazują, że średnia różnica cen dóbr konsumpcyjnych pomiędzy Warszawą i Podgoricą wynosi 8% (na korzyść czarnogórskiej stolicy). W stosunku do Warszawy czynsze są niższe o 50%, a posiłki w restauracjach o 13%. Nieprzyjemnym zaskoczeniem może być cena zakupu paliwa, które jest o mniej więcej o 8% droższe niż w naszym kraju. Pod względem ogólnego poziomu cen, Czarnogóra prezentuje się bardzo podobnie jak wcześniej opisywana Serbia.

Praktyczne rady dla turystów jadących do Czarnogóry

Trudno ukryć, że stuprocentowa akceptowalność euro na terenie Czarnogóry, znacząco ułatwia życie polskim turystom. To nie oznacza jednak, że płacenie za dobra i usługi będzie tak samo łatwe jak w Polsce. Warto pamiętać, że Czarnogóra jest znacznie uboższym krajem niż Polska, co przekłada się również na dostępność terminali płatniczych. Na prowincji płatność kartą może okazać się trudna (podobnie jak znalezienie pobliskiego bankomatu). W takich sytuacjach, bardzo użyteczna okazuje się gotówka. Kartę płatniczą można potraktować jako uzupełnienie dla papierowych i metalowych pieniędzy. Dobrze sprawdzi się karta w euro połączona z kontem walutowym, które zapewnia brak prowizji i opłat za obsługę zagranicznych bankomatów.

Osobom zainteresowanym zakupem euro przed wyjazdem do Czarnogóry lub innego kraju, polecamy zapoznanie się z kursami oferowanymi przez serwisy internetowej wymiany walut. Posiadacze wielu kont bankowych w euro, jeszcze na terenie Polski mogą tanio wypłacić potrzebną gotówkę z bankomatu (po uprzednim zakupie euro w trybie online). Problemu nie stanowi wysoki limit gotówki (maksymalnie: 10 000 euro), którą bez zgłoszenia celnikom można wwieźć na teren Czarnogóry.

Zobacz po ile najlepsze kantory internetowe sprzedają teraz euro >

Ciekawostki dotyczące waluty (w kontekście Czarnogóry)

Euroizacja Czarnogóry praktycznie nie wpływa na Strefę Euro, gdyż ten bałkański kraj cechuje się niewielką liczbą ludności (ok. 0,62 mln) i generuje produkt krajowy brutto na poziomie 4,4 mld USD (wynik nominalny z 2016 r.). Dla porównania, polska gospodarka posiada nominalne PKB wynoszące ok. 470 mld USD.

Euro (EUR) – waluta Kosowa

Osoby planujące wycieczkę na Bałkany, powinny wiedzieć, że nie tylko Czarnogóra podjęła decyzję o jednostronnej euroizacji gospodarki. Nieoficjalnym członkiem Strefy Euro jest także malutkie Kosowo. To państwo akceptowane tylko przez część społeczności międzynarodowej, już w 2002 r. uznało euro za swoją walutę. Wcześniej Kosowianie odrzucający zdewaluowanego dinara jugosłowiańskiego, używali zamiast niego marek niemieckich, dolarów amerykańskich lub franków szwajcarskich. Decyzja o odrzuceniu dinara jako waluty, miała również swój wymiar polityczny. W tym kontekście warto pamiętać o wojnie pomiędzy ówczesną Federalną Republiką Jugosławii oraz kosowskimi rebeliantami (1998 r. – 1999 r.).

Decyzja o przyjęciu euro w Kosowie stała się nieodwołalna po ogłoszeniu niepodległości przez ten mały kraj. W przeciwieństwie do Czarnogóry, Kosowo przyjęło euro w porozumieniu z Unią Europejską. Europejski Bank Centralny w 2001 roku dostarczył Kosowianom odpowiednią liczbę monet i banknotów. Unia Europejska nie była szczególnie zadowolona z wprowadzenia euro „na skróty”. Decyzję Kosowa ostatecznie potraktowano jednak jako rozwiązanie zapewniające stabilizację gospodarczą tego zapalnego regionu. Obecnie jednostronne przyjęcie euro utrudnia negocjacje związane z odległą perspektywa akcesji Kosowa do Unii Europejskiej.

Przyjęcie euro jako narodowej waluty na pewno zwiększyło atrakcyjność Kosowa w oczach turystów. Wspomniany kraj oczywiście nie jest turystycznym potentatem, ale przyciąga coraz więcej osób zainteresowanych nietypowymi kierunkami podróży.

Monety i banknoty w obiegu

Sytuacja dotycząca monet i banknotów euro z Kosowa, jest bardzo podobna jak w przypadku Czarnogóry. Najmłodsze bałkańskie państwo (tak samo jak Czarnogóra), nie posiada prawa emisji używanych przez nie pieniędzy. Na terenie Kosowa akceptowane są wszystkie monety i banknoty z napisem „euro”. Grafiki przedstawiające te pieniądze, zostały zamieszczone w rozdziale dotyczącym Czarnogóry.

Siła nabywcza waluty w Kosowie

Poprzedni rozdział poświęcony Czarnogórze, zawiera wykres kursu EUR/PLN oraz informacje na temat zmienności europejskiej waluty względem złotego w ostatnich 12 miesiącach. Powtarzanie tych wszystkich informacji nie wydaje się zasadne. Bardziej przydatne są wiadomości o cenach notowanych na terenie Kosowa. Informacje pochodzące z portalu Numbeo.com wskazują, że pod względem cenowym, Kosowo jest najbardziej przyjaznym krajem bałkańskim. Ogólny poziom cen dóbr i usług konsumpcyjnych w przypadku Prisztiny jest aż o 40% niższy (w porównaniu z Warszawą). Bardzo duże różnice na korzyść kosowskiej stolicy dotyczą między innymi kosztów najmu (59%), żywności (34%) oraz posiłków w restauracjach (47%). O wiele mniejszą różnicę (około 10% na korzyść Prisztiny), można zauważyć podczas tankowania samochodu.

Praktyczne rady dla turystów

Rady dla turystów odwiedzających Kosowo, warto rozpocząć od ostrzeżenia Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Polski MSZ ostrzega przed wysoką przestępczością i podróżami w północne regiony opisywanego kraju. Ministerstwo Spraw Zagranicznych przypomina również o obowiązku zgłaszania celnikom gotówki o wartości przekraczającej 10 000 euro. Taki wymóg w praktyce raczej nie dotyczy turystów. Możliwość wwiezienia sporej ilości gotówki ułatwia sytuację osobom, które w Polsce zakupią euro potrzebne do sfinansowania pobytu na terenie Kosowa. To rozwiązanie wydaje się najlepsze ze względu na konkurencyjne kursy EUR/PLN w polskich e-kantorach.

Płatności kartą w euro na terenie Kosowa trzeba potraktować jako uzupełniające rozwiązanie (pomimo wzrastającej liczby terminali). Polski MSZ ostrzega bowiem przed oszustwami dotyczącymi np. pobierania z karty zawyżonych kwot lub kopiowania danych karty płatniczej. Ostrożność trzeba zachować również podczas korzystania z bankomatów (ze względu na zagrożenie skopiowania karty). Innym problemem Kosowa jest duża liczba podrobionych banknotów (zwłaszcza nominałów 50 euro i 100 euro).

Polscy turyści informują również o przypadkach naliczania wysokich opłat za korzystanie z kosowskich bankomatów (np. 5 euro). Takie opłaty są naliczane po stronie operatora urządzeń i nie mają nic wspólnego z polityką krajowych banków. W związku z powyższym, trzeba ostrożnie korzystać z bankomatów na terenie Kosowa i każdorazowo sprawdzać zestawienie wykonanych operacji.

W razie kłopotów (nie tylko finansowych), można zwrócić się do placówki dyplomatycznej Austrii lub Szwecji. Najbliższa polska placówka dyplomatyczna znajduje się na terenie Macedonii (w Skopje).

Ciekawostki dotyczące waluty (w kontekście Kosowa)

Kosowo na pewno jest krajem, w którym euro jako obowiązująca waluta, posiada największą siłę nabywczą. Różnica kosztów zakupu dóbr i usług konsumpcyjnych pomiędzy Luksemburgiem oraz Prisztiną wynosi aż 70%.

Dram armeński (AMD)

Armeński dram to waluta, którą w Polsce mogą kojarzyć przede wszystkim osoby zainteresowane obszarem Południowego Kaukazu. Ten region Eurazji, wzbudza coraz większe zainteresowanie wśród polskich turystów.

Osoby wyjeżdżające do Armenii (nie tylko w celach turystycznych), będą musiały bliżej poznać tamtejszą walutę, która jest używana od listopada 1993 roku. Warto wiedzieć, że przez dwa pierwsze lata niepodległości (1991 r. – 1993 r.), Ormianie używali rosyjskich rubli. Upadek unii monetarnej z Rosją, którą tworzyły również inne kraje regionu (Kazachstan, Gruzja, Uzbekistan oraz Turkmenistan), zmusił Armenię do wprowadzenia własnej jednostki pieniężnej, czyli opisywanego drama.

Ze względu na skumulowaną inflację przez 25 lat obowiązywania AMD oraz brak denominacji, Ormianie obecnie muszą używać banknotów o wysokich nominałach.

Warto wspomnieć, że samo słowo „dram” w języku ormiańskim oznacza po prostu pieniądze. Dram do 2003 r. posiadał podjednostkę w obiegu (1 dram = 100 luma). Na wskutek inflacji i spadku siły nabywczej drama, taka podjednostka z czasem okazała się po prostu bezużyteczna. Monety o nominale 10 luma, 20 luma i 50 luma, nie są już używane od 2003 r.

W ramach ogólnych informacji dotyczących drama, warto wspomnieć, że ta waluta jest oznaczana nie tylko międzynarodowym kodem ISO (AMD od „armenian dram”). Na terenie Armenii, używany jest również charakterystyczny symbol drama („֏”), przypominający nieco odwróconą w lewo i podwójnie przekreśloną łacińską literę „f”.

Wymień, prześlij waluty przez internet

Armeńskie monety i banknoty w obiegu

Tak jak już wspomnieliśmy wcześniej, od 2003 r. w obiegu nie znajdują się monety o wartości mniejszej niż 1 dram. Takie metalowe pieniądze nie zostały przewidziane w nowej serii monet, którą zaprojektowano na początku minionej dekady. Aktualne armeńskie monety są ładne dzięki obecności różnorodnych ornamentów i stopów, a na rewersie posiadają wybity krajowy herb (lwa i orła z tarczą herbową). Ze względu na brak denominacji, armeńskie monety wyróżniają się również wysokimi nominałami. Aktualnie w obiegu znajdują się metalowe pieniądze o następującej wartości: 10 dram, 20 dram, 50 dram, 100 dram, 200 dram i 500 dram (patrz poniższa grafika).

Z wysokimi nominałami spotkamy się również w przypadku armeńskich banknotów (patrz poniższa grafika). Te pieniądze przedstawiające m.in. zabytki i postacie historyczne, mają następującą wartość: 500 dram, 1000 dram, 5000 dram, 10 000 dram, 20 000 dram, 50 000 dram oraz 100 000 dram. Warto wspomnieć, że aktualna seria armeńskich banknotów (emitowana od 1998 r.), zawierała również papierowe pieniądze o wartości 50 dram oraz 100 dram. Najmniejsze nominały banknotów (50 AMD i 100 AMD) zostały całkowicie zastąpione przez tańsze w produkcji monety (od 2004 r.). Banknot o nominale 500 dram powoli wychodzi z użytku, gdyż jest zastępowany przez odpowiadającą mu monetę.

Trzeba nadmienić, że druga seria armeńskich banknotów z czasem będzie wycofywana. Centralny bank Armenii, posiada już projekty nowych pieniędzy papierowych (patrz poniższa grafika), których emisja rozpocznie się z okazji 25-lecia krajowej waluty (tzn. w 2018 r.). Nowe armeńskie banknoty będą miały nominały 1000 dram, 2000 dram, 5000 dram, 10 000 dram, 20 000 dram i 50 000 dram. Te papierowe pieniądze oprócz wysokich nominałów wyróżniają się również żywą kolorystyką (patrz poniżej) i użyciem polimerów w procesie produkcji.

Wartość waluty Armenii względem złotego oraz jej siła nabywcza

Osoby wyjeżdżające do Armenii, mogą być również zainteresowane notowaniami tamtejszej waluty. Jak można domyślić się po nominałach monet i banknotów, jeden dram nie ma dużej wartości względem złotego. Potwierdzają to informacje przedstawione na poniższym wykresie. Według tych danych, w ciągu 12 miesięcy (marzec 2017 r. – marzec 2018 r.), kurs PLN/AMD wzrósł ze 120 do 141. Osłabienie drama oczywiście jest korzystne dla Polaków wyjeżdżających do Armenii. Przyczyn tej zmiany można upatrywać między innymi w szybkim wzroście armeńskiej inflacji.

Do odwiedzenia Armenii zachęca nie tylko osłabienie drama względem złotego. Spore znaczenie ma również lokalny poziom cen. O tej kwestii więcej mogą nam powiedzieć dane portalu Numbeo.com. Informacje opublikowane przez wspomniany portal wskazują, że średnia różnica ceny dóbr i usług konsumpcyjnych pomiędzy Warszawą oraz Erywaniem to 28% (na korzyść armeńskiej stolicy). Analogiczna różnica w przypadku cen żywności, posiłków z restauracji, najmu mieszkania i paliwa wynosi odpowiednio: 28%, 23%, 57% oraz 38% (na korzyść Erywania).

Praktyczne rady dla turystów

Armenia bez wątpienia jest krajem znacznie uboższym i mniej rozwiniętym gospodarczo niż Polska. Ta sytuacja wpływa między innymi na liczbę dostępnych bankomatów oraz terminali płatniczych. Podczas zwiedzania armeńskiej stolicy, płatność kartą nie powinna stanowić problemu (zwłaszcza w przypadku większych sklepów). Trzeba jednak brać pod uwagę kurs, który bank i organizacja płatnicza (VISA/MasterCard), uwzględnia podczas ewentualnego przewalutowania. W przypadku bankomatów, dodatkowym problemem (oprócz kursu) może być prowizja/opłata naliczana przez polski bank. Nie można również wykluczyć, że prowizję pobierze lokalny operator sieci bankomatów. Najlepiej korzystać z urządzeń obsługiwanych przez jeden z największych lokalnych banków (np. Ameriabank albo ACBA-CREDIT AGRICOLE BANK).

Przygotowanie odpowiedniej sumy w gotówce wydaje się nieodzowne nawet jeśli turyści z Polski nie planują dłuższych wypraw po armeńskiej prowincji. Ze względu na niewielką liczbę ofert wymiany armeńskiej waluty w Polsce, lepiej na początku (przed podróżą) kupić euro lub dolary amerykańskie i później dokonać drugiej transakcji już w Erywaniu lub innym większym mieście Armenii. Osoby odwiedzające armeńską stolicę, na pewno nie będą miały problemu ze znalezieniem kantoru, który wymieni EUR lub USD na dość korzystnych warunkach. Przed końcem podróży, warto w takim samym kantorze lub banku wymienić pozostałe dramy. Ich sprzedaż na terenie Polski będzie trudna i nieopłacalna.

Ciekawostki dotyczące waluty

Armeński dram jest używany nie tylko na obszarze macierzystego kraju. Tą walutą posługują się również mieszkańcy Górskiego Karabachu (Arcach). Wspomniane terytorium nadal pozostaje przedmiotem sporu pomiędzy Armenią oraz Azerbejdżanem. Górski Karabach oprócz innych atrybutów niezależnego państwa (m.in. rządu), posiada również lokalną wersję drama. Tak zwany dram Górskiego Karabachu jest wymienny w stosunku 1:1 ze swoim armeńskim odpowiednikiem.

Manat azerbejdżański (AZN)

Wiele osób podczas turystycznej wyprawy do Południowego Kaukazu, oprócz Armenii zwiedza również Azerbejdżan. Ten kraj odróżnia się od innych państw regionu (Gruzji i Armenii) m.in. ze względu na dominującą religię (islam) oraz duże złoża ropy naftowej. Ciekawym aspektem jest też nazwa gruzińskiej waluty. Osoby zainteresowane biologia, kojarzą nazwę „manat” z charakterystycznymi ssakami wodnymi. Identyczna nazwa azerskiej waluty, oczywiście nie ma nic wspólnego z tymi sympatycznymi zwierzętami. Nazwa waluty Azerbejdżanu powstała bowiem poprzez zapożyczenie rosyjskiego słowa „Монета” (moneta). Przed upadkiem ZSRR, mianem „manata” potocznie określano radzieckiego rubla.

W 1992 roku nowo powstała Republika Azerbejdżanu pozbyła się rosyjskich pieniędzy i wprowadziła własną jednostkę monetarną (manata). Ta pierwsza waluta z symbolem międzynarodowym AZM, funkcjonowała do 2005 roku. Wraz z początkiem 2006 roku, miała miejsce reforma monetarna polegająca na zmianie kodu ISO (z AZM na AZN) oraz wprowadzeniu tzw. nowego manata o wartości 5000 poprzednich jednostek waluty. Dzięki obniżeniu nominałów, do użycia powróciła podjednostka manata (1 manat = 100 qəpik/pol. gapik). Na wskutek inflacji, setna część manata została wycofana z praktycznego użycia już w 1993 roku. Co ciekawe, nazwa „qəpik/pol. gapik” powstała jako nawiązanie do rosyjskiej kopiejki.

Warto dodać, że siedem lat po zmianie kodu ISO oraz denominacji, władze Azerbejdżanu wprowadziły jednoznakowy symbol swojej waluty. Ten symbol („₼”) przypomina jednokrotnie przekreślony i odwrócony o 90 stopni symbol euro.

Monety i banknoty w obiegu

Po wspomnianej już przez nas reformie monetarnej z 2006 roku, do obiegu wprowadzono całą serię monet o wartości mniejszej od 1 manata (patrz poniższa grafika). Te monety na rewersie posiadają wybity zarys granic Azerbejdżanu. Na ich awersie zobaczymy natomiast elementy nawiązujące do azerskiej kultury i gospodarki (m.in. lokalne instrumenty muzyczne oraz szyby naftowe). Obecnie w obiegu znajdują się następujące nominały metalowych pieniędzy: 1 gapik, 3 gapik, 5 gapik, 10 gapik, 20 gapik oraz 50 gapik.

Kontur Azerbejdżanu znajdziemy również na aktualnych azerskich banknotach (patrz poniższa grafika). Mowa o serii papierowych pieniędzy, która została wprowadzona do obiegu w 2006 roku. Te bardzo barwne banknoty oprócz granic kraju, przedstawiają również charakterystyczne elementy lokalnej kultury oraz architektury (m.in. Pałac Szachów Szyrwanu z Baku).

Wartość waluty Azerbejdżanu względem złotego oraz jej siła nabywcza

Wraz ze wzrastającym znaczeniem Azerbejdżanu (m.in. jako eksportera ropy naftowej), zwiększa się rozpoznawalność tamtejszej waluty. Trudno jednak przypuszczać, że przeciętny Polak ma jakiekolwiek pojęcie na temat notowań manata. Właśnie dlatego poniżej zamieściliśmy wykres przedstawiający kurs PLN/AZN od marca 2017 r. do marca 2018 r. W tym okresie, manat wyraźnie osłabł względem złotego. Na początku marca 2017 r. za 1 PLN można było kupić około 0,435 AZN. Rok później analogiczne notowania manata względem złotego oscylowały już na poziomie około 0,500. Wartość manata obniżała krajowa inflacja, której poziom w 2017 r. przekraczał 12%. Na początku 2018 r. lokalnym władzom monetarnym udało się już ustabilizować inflację i sprowadzić ją do akceptowalnego poziomu.

Wymień, prześlij waluty przez internet

Spadek wartości manata to nie jedyna dobra wiadomość dla osób odwiedzających Azerbejdżan. Jak nietrudno się domyślić, ten kraj jest znacznie „tańszy” od Polski. W świetle danych Numbeo.com, średnia różnica cen dóbr i usług konsumpcyjnych pomiędzy Warszawą oraz Baku wynosi 35% (na korzyść azerskiej stolicy). Podobne różnice dotyczące cen żywności, posiłków w restauracjach, najmu mieszkania i kosztów zakupu paliwa to: 27%, 25%, 58% oraz 62%. Tania benzyna w Azerbejdżanie stanowi oczywiście skutek wysokiego wydobycia ropy naftowej z krajowych złóż.

Praktyczne rady dla turystów

Praktyczne rady dla turystów przyjeżdżających do Azerbejdżanu warto rozpocząć od tego, że zakup azerskiej waluty w Polsce jest trudny oraz nieopłacalny.

Polskie kantory sprzedające manata są nieliczne i znajdują się głównie w największych metropoliach. Na szczęście w azerskich miastach, łatwo można wymienić kupione wcześniej dolary amerykańskie lub euro. Akceptowalność tej drugiej waluty na terenie Azerbejdżanu jest nieco większa. Polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych zwraca jednak uwagę na możliwe oszustwa podczas wymiany walut w kantorach. Dlatego osoby nie wybierające oferty lokalnych banków, powinny uważnie sprawdzać kantorowe kursy oraz ewentualną prowizję za wymianę walut.

Pewnym pocieszeniem jest dobrze rozwinięta sieć terminali płatniczych oraz bankomatów w Baku. Oczywiście trzeba pamiętać o tym, że znalezienie bankomatu lub terminalu na prowincji będzie stosunkowo trudne, a wspomniane urządzenia mogą generować koszty związane z przeliczeniami kursowymi i prowizjami. Dlatego polski turysta jadący do Azerbejdżanu, nie powinien rezygnować z gotówki. Ministerstwo Spraw Zagranicznych sugeruje, że na każdy dzień pobytu trzeba sobie zarezerwować przynajmniej równowartość 50 euro.

Osoby płacące Azerom banknotami EUR lub USD (np. w hotelach), muszą się liczyć z wydaniem reszty w lokalnej walucie i kursem wymiany, który nie zawsze będzie korzystny. Ponowna wymiana manatów jeszcze przed wyjazdem z Azerbejdżanu wydaje się nieodzowna, bo w Polsce trudno będzie sprzedać tę walutę (nie mówiąc już o znalezieniu atrakcyjnego kursu).

Ciekawostki dotyczące waluty

Banknoty aktualnie używane w Azerbejdżanie, wielu osobom przypominają papierowe euro. Takie podobieństwo można łatwo wytłumaczyć, gdyż banknoty używane na terenie Strefy Euro oraz Azerbejdżanu, projektowała ta sama osoba. Mowa o austriackim artyście Robercie Kalinie. Zaprojektował on również banknoty austriackiego szylinga, syryjskiego funta i bośniackiej marki zamiennej

Lari gruzińskie (GEL)

Gruzja to republika Południowego Kaukazu, która jest najlepiej rozpoznawana i najczęściej odwiedzana przez Polaków. Wspomniany kraj posiada coraz lepiej rozwiniętą infrastrukturę turystyczną. Napływ turystów (nie tylko z Polski), skutkuje nie tylko większą liczbą miejsc hotelowych oraz atrakcji. Stopniowo wzrasta również akceptowalność walut obcych na terenie Gruzji (głównie dolara amerykańskiego i euro). To nie oznacza jednak, że osoby wyjeżdżające do Gruzji, będą mogły zrezygnować z zakupu tamtejszych lari. Wspomniana waluta jest używana przez Gruzinów od 1995 r. Przez pierwsze dwa lata niepodległości (1991 r. – 1993 r.), Gruzja używała jeszcze rubla rosyjskiego. Kolejne dwa lata (1993 r. – 1995 r.) przebiegły pod znakiem płatności walutą tymczasową (tzw. „kuponi”).

Tymczasowa waluta mocno ucierpiała na wskutek inflacji, o czym świadczył jej kurs wymiany na lari (1 mln kuponi  = 1 lari). Po wprowadzeniu w 1995 roku, lari pozostawało względnie stabilne i nie doświadczyło skutków hiperinflacji. Ta sytuacja nie zmieniła się nawet podczas konfliktu zbrojnego w zbuntowanej Osetii Południowej (2008 r.). Wspomniane terytorium (podobnie jak Abchazja), de facto nie znajduje się pod kontrolą Gruzji. Mieszkańcy separatystycznej Abchazji, do rozliczeń wykorzystują rosyjskiego rubla i lokalnego apsara (sztywno powiązanego z RUB). W Osetii Południowej jedynym środkiem płatniczym pozostaje rubel rosyjski.

Warto również wspomnieć o tym, że nazwa lari w języku gruzińskim oznacza m.in. własność. Opisywana waluta Gruzji posiada podjednostkę o nazwie tetri (1 lari = 100 tetri). Nazwą tetri określano monety kruszcowe w starożytnej i średniowiecznej Gruzji. Obecnie tetri jest jednostką pieniężną o niewielkiej wartości. W przeciwieństwie do lari, tetri nie posiada specjalnego symbolu. Taki symbol dla podstawowej jednostki monetarnej Gruzji (lari – „₾”), został wprowadzony w 2014 r. Przypomina on nieco łacińską literę „C” z dwoma pionowymi kreskami u góry.

Wymień, prześlij waluty przez internet

Monety i banknoty w obiegu w Gruzji

Dzięki relatywnie niskiej inflacji, na terenie Gruzji wciąż wykorzystywane są monety o nominale mniejszym niż 1 lari (patrz poniższa grafika). Aktualna seria monet używana od czasu wprowadzenia lari, składa się z następujących nominałów:

• 1 tetri
• 2 tetri
• 5 tetri
• 10 tetri
• 20 tetri
• 50 tetri (na zdjęciu widoczny nowszy wzór emitowany od 2006 roku)
• 1 lari (moneta emitowana od 2006 r.)
• 2 lari (moneta emitowana od 2006 r.)

Monety o nominale 1 lari i 2 lari zostały wyemitowane, aby zastąpić droższe w produkcji banknoty. Wszystkie widoczne poniżej gruzińskie pieniądze, oprócz orientalnego wyglądu, zwracają uwagę obecnością ciekawych elementów wzorniczych. Przykładem jest Św. Mamas na lwie (moneta 10 tetri).

Swoją specyfikę niewątpliwie posiadają również gruzińskie banknoty. Pierwsza z poniższych grafik, przedstawia papierowe pieniądze należące do serii używanej od 2002 roku. Warto zwrócić uwagę, że dwa najmniejsze nominały przedstawione na poniższej grafice (1 lari oraz 2 lari), zostały już wyparte z obiegu przez monety o tej samej wartości. Wszystkie banknoty ze starszej serii, przedstawiają postacie historyczne oraz elementy gruzińskiej kultury.

Osoby podróżujące do Gruzji w 2018 roku, na pewno będą mogły już zobaczyć nowe i znacznie ładniejsze banknoty, które tamtejszy bank centralny wprowadza do obiegu (patrz druga i trzecia poniższa grafika). Mowa o nominałach 5 lari, 20 lari, 50 lari oraz 100 lari. Nowe banknoty również przedstawiają postacie historyczne oraz elementy gruzińskiej kultury, ale są znacznie nowocześniejsze i bardziej barwne od ich starszych odpowiedników. Nominały 20 lari i 50 lari znajdują się w użyciu od lutego 2016 r. Nieco później wprowadzono do obiegu banknoty o wartości 5 lari (wrzesień 2017 r.) oraz 100 lari (listopad 2016 r.). Można oczekiwać, że pozostałe monety ze starej serii też doczekają się następców.

                                                                                                           

Wartość waluty Gruzji względem złotego oraz jej siła nabywcza

Tak jak już wspominaliśmy, gruzińska waluta nie doświadczyła poważnej dewaluacji. Informacje przedstawione na poniższym wykresie wskazują, że za 1 złoty nadal kupimy mniej niż 1 lari. W trakcie minionych 12 miesięcy (marzec 2017 r. – marzec 2018 r.), widoczny był jednak spadek wartości lari. Kurs PLN/GEL wzrósł bowiem z 0,6 do 0,7. Ta zmiana mogła wynikać m.in. ze stopy gruzińskiej inflacji (4% – 7%), która w 2017 r. kształtowała się na znacznie wyższym poziomie niż analogiczny wynik dotyczący Polski.

Wzrost wartości złotego względem lari to nie jedyny czynnik, który zachęca do odwiedzenia Gruzji. Wspomniany kraj podobnie jak pozostałe republiki z Południowego Kaukazu, cechuje się znacznie niższym poziomem rozwoju gospodarczego i cen aniżeli Polska. W tym kontekście, warto ponownie powołać się na dane serwisu Numbeo.com. Jeśli przy jego pomocy porównamy dane z Warszawy i Tbilisi, to okaże się, że przeciętny koszyk dóbr i usług konsumpcyjnych w gruzińskiej stolicy jest tańszy o 35%. Analogiczna różnica na korzyść Tbilisi dotycząca żywności, posiłków w restauracjach, czynszów za najem mieszkania i cen paliwa wynosi odpowiednio: 33%, 29%, 51% oraz 33%. Znacznie trudniej określić różnice opłat za nocleg, bo jest ona mocno uzależniona od standardu hotelowego.

Praktyczne rady dla turystów odwiedzających Gruzję

Gruzińskie lari ze względu na wzmożony ruch turystyczny, może się w Polsce cieszyć większym zainteresowaniem niż np. waluty Azerbejdżanu oraz Armenii. Tym niemniej, waluta z Gruzji także nie jest popularnym elementem oferty krajowych kantorów. Kantor sprzedający lari, zdecydowanie najłatwiej można znaleźć w Warszawie. Od krajowego kantoru lub e-kantoru, lepiej będzie kupić dolary amerykańskie albo euro (jeszcze przed podróżą do Gruzji) i później wymienić te waluty w jednym z gruzińskich kantorów. Lepszym rozwiązaniem wydaje się zakup dolarów amerykańskich, gdyż euro jest w Gruzji mniej akceptowalne i zwykle cechuje się większą prowizją podczas wymiany w kantorze albo gorszym kursem.

Wymień, prześlij waluty przez internet

Podobnie jak w przypadku innych krajów Południowego Kaukazu, płatności bezgotówkowe można traktować jako rozwiązanie uzupełniające. Atutem Gruzji jest dość dobrze rozwinięta sieć bankomatów (wypłacających USD lub GEL) i terminali do płatności bezgotówkowych. Po pierwszym skorzystaniu z takich urządzeń, warto sprawdzić historię konta osobistego i koszty związane z całą transakcją. Dzięki temu będzie można uniknąć przykrej niespodzianki już po powrocie do Polski. W ramach oszczędzania sobie kłopotów, warto również wymienić wszystkie nadwyżkowe lari jeszcze przed wyjazdem z Gruzji.

Ciekawostki dotyczące waluty gruzińskiej

Gruzińskie banknoty należące do starszej serii, posiadają pewien związek z Polską. W 2012 r. Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych (PWPW) wyprodukowała aż 44 mln banknotów o nominale 10 lari dla Narodowego Banku Gruzji.

Podsumowanie

Mamy nadzieję, że nasze opracowanie okaże się użyteczne np. dla polskich turystów odwiedzających mniej uczęszczane zakątki Europy. Takie osoby przed wyjazdem, powinny zapoznać się również z informatorami udostępniającymi przez Ministerstwo Spraw Zagranicznych oraz polskie placówki dyplomatyczne w poszczególnych krajach. Zalecane jest również dokładne przeanalizowanie opłat/prowizji i stawek kursowych, które polski bank będzie uwzględniał podczas korzystania z karty debetowej za granicą. W ten sposób unikniemy przykrych niespodzianek.